Judgment according to Works in Romans

How must we understand what Paul writes in his letter about judgment according to work? How can we relate that to his message of justification by faith and not by the works of the law? In the last century several monographs were devoted to this subject. In the former century in New Testament scholarship a view on Paul was developed which came be called the new perspective.

According to the adherents of the new perspective the message of justification of Paul is not a soteriological message, but a message that rejects ethnic exclusivity. It makes clear that with the coming of Jesus Christ a new era in salvation-history has came. 
The identity markers of new covenant community are not circum-cision, purity rules, the Sabbath and so one, but faith in Jesus Christ as Lord and Savior. When the new perspective on Paul is right, the classical Protestant view of justification by faith is actually a grotesque misunderstanding of what Paul really meant.

Now the problem with the new perspective is not so much in what it states but in what in denies or at least does not express explicitly enough. There are very important indications that Paul’s message of justification of justification is first of a soteriological message and has background the inability of man to do the law of God. I point in this context only to Romans 1:18-3:20. These chapters also show us very clearly that we cannot restrict the work of the law to the so-called boundary or identity makers.

According to the adherents of new perspective justification by faith has to with the entering into or belonging to the new covenant community. In the final judgment new obedience will be the criteria. So man’s final salvation is based on the new obedience. But is this really what Paul meant? I am sure that his not the cause. Can the relationship between justification by faith and judgment according to works explained in another way?

A positive answer is given in a very relevant monograph written by Kevin W. McFadden, assistant professor of New Testament at Cairn University. This monograph is a revision of his dissertation which he completed at Southern Baptist Theological Seminary under direction of Tom Schreiner and with guidance of Mark A. Seifrid. McFadden restricts himself to Paul’s most important letter, the letter to Romans. I deem it an advantage that his study is not too elaborate. The concise character increases its clearness.

In Judgment according to Works in Romans McFadden examines each passage in Romans in which the judgment according to works plays a prominent role, namely Romans 1:18-32; 2:1-29; 3:1-20 and 14:1-23. McFadden argues that Paul in Romans 1:18-3:20 God will repay Jews and Gentiles according to their works and that both stand guilty and condemned before God. Paul uses the theme of judgment according to works to make this universal accusation.

McFadden makes clear that at the one side Romans 14:1-23 is similar to the description of the final judgment in Romans 1:18-3:20, but that at the other side in this passage the judgment functions as an exhortation to Christians rather than as an accusation against the world. In distinction to Romans 1:18-3:20 doing the law is not seen as the standard in final judgment. The final standing of a Christian is grounded in the saving work of Christ.

McFadden says that we must start in Paul with the thought of judgment according to works. Only when we realize that we can understand what Paul writes about justification by faith. Justification by faith must be seen in the context of the final judgment. It is first of all a soteriological category. 
The revelation of God’s righteousness in Christ is an alternative and saving approach to justification in the final judgment. The judgment according to works can only lead to damnation. The gospel of God’s righteousness in Christ goes not from solution to plight as E.P. Sanders argued in Paul and Palestinian Judaism but from the plight of God´s deserved wrath to just.

Rom 3:25-26 teaches that in the cross of Christ God demonstrated his righteousness because he had passed over previous sins in his forbearance. In one sense for the believer the final judgment has already happened. However, the cross does not replace the final judgment but it does guarantee the verdict of the final judgment. The ground both for present and final justification is for Paul the saving work of Christ.

The believer knows that his justification is based on what Christ did for him. He died for him, was resurrected for him and prays for him. So it is both a judgment that can be said according to works and according to faith because the believer is seen by God as he is in Christ. Although McFadden uses not this expression: we can say that Christ fulfilled the demands of the law for the believer.

Now the great question remains: how can we make sense of what Paul writes in Romans 2 about judgment according to works with the sketched view on justification by faith and the meaning of cross of Christ? Since the beginning of Christian commentary on Paul’s letter to the Romans the second chapter has raised exegetical and theological questions.

Three explanations have been given during the centuries. Since the former century Paul has been accused of inconsistency. This is the view both of E.P. Sanders, whose work Paul and Palestinian Judaism was a catalyst of the new perspective on Paul, and of the Finish New Testament scholar Heikki Räisänen.

Now, even apart from one’s view on Scripture, inconsistency is a very unsatisfactory explanation, unless an author gives clear indications that he writes in a carelessly way. But incoherence is just for that reason, as McFadden rightly states, very unlike in Paul’s letter to the Romans. This letter is characterized by the majesty of its arguments.

A second explanation is that Paul speaks of positive recompense in Romans 2 only as a hypothetical possibility. This vies goes back to the commentaries of Melanchton and Calvin. The category of the doers of the law in Romans 2 is an empty set, because no one can keep the law perfectly. Many commentators until now have followed Calvin and Melanchton. Almost all these commentators argue that, unlike justification in Romans 2:13, the positive recompense in Romans 2:7 and 10 is fulfilled by Christian obedience, although both Hans Lierzmann and Douglas Moo argue that also in vv. 7 and 10 positive recompense is an empty set.

Third, many argue that Romans 2 describes Gentile Christians who fulfill the law by the Spirit. McFadden does not mention him, but this view was defended by Augustine. Herman Ridderbos and Tom Schreiner see Christian obedience in Romans 2:25-29, but argue that in Romans 2:14-15 Paul is speaking of the occasional obedience of unbelieving Gentiles.

Several scholars combine the hypothetical and Gentile Christian view of Romans 2. John Murray, for example, makes a strong argument for the Gentile Christian view of Romans 2:6-11 and endorses the hypothetical view of Romans 2:13. Actually this agrees with the position of Calvin and Melanchton. McFadden shared this view originally and I myself am at least still inclined to it. We must say that both the hypothetical and Gentile Christian view has its own difficulties.

I fully agree with McFadden that the hypothetical view cannot account for the flow of though in Romans 2:25-29. It cannot be denied that Paul in Romans 2:28-29 refers to the promise of the Spirit associated with justification by faith. I also share McFadden view that this is run makes it likely that Paul views Christian obedience to be that with in some sense receives positive recompense in the final judgment with regard to Romans 2:7 and 10.

I am less sure than he that this is also true for Romans 2:13. He thinks that when Paul speaks about the possibility that in the final judgment the thoughts of the Gentiles will excuse them this is a subtle hint to the category of Christian Gentiles. I don not think that it is necessary, as McFadden argues, that when we allow the possibility of positive recompense by (Gentile) Christian obedience this must be also true for Romans 2:13, but let each judge for himself.

I again fully agree with McFadden that Paul’s argument in Romans 2 is not contradictory but complex. In Romans 2 Paul speaks both about obedience required by the law and obedience enabled by the Spirit. These themes he unfolds more fully later in his letter.

McFadden conclusion is that the classical Protestant position that good works are not the ground of justification in the final judgment but nevertheless are an evidence of it is correct. I would add to what McFadden that Paul when speaking about the law in relation to Christian obedience he does not speak about doing the law but fulfilling the law by the Spirit (Romans 8:4) and that when Paul speaks of good works he does not mention the law (Romans 13:3; see also Ephesians 2:10; 1 Timothy 2:10; 5:10, 25; 6:18; Titus 2:7).

I consider the monograph of McFadden an excellent study that can help to see that the classic Protestant view on both justification by faith and judgment according to works is exegetically well founded.

Kevin W. Mc Fadden, Judgment according to Works in Romans: The Meaning and Function of Divine Judgment in Paul’s Most Important Letter (Minneapolis: Fortress Press, 2013), paperback 196 p., price $59,-- (ISBN 9781451465679).

Een tweetal belangrijke werken met betrekking tot het zogenaamde nieuwe perspectief op Paulus

Paulus is één van de kroongetuigen van het Nieuwe Testament. Reeds Petrus schreef in zijn tweede brief dat sommigen zaken die Paulus schreef, moeilijk waren om te verstaan. De leer van de rechtvaardiging was het breekpunt tussen Rome en de Refor-matie. De Reformatie heeft geleerd dat een mens alleen recht-vaardig voor God is door de aan hem toegerekende gerechtigheid van Christus.

Rechtvaardiging is onverdiende vrijsprak. In de laatste decennia is door nieuwtestamentici het reformatorische verstaan van de leer van de rechtvaardiging in twijfel getrokken. In verband daar-mee wordt gesteld dat de reformatoren een vertekend beeld gaven van de joodse religie uit de eerste eeuw na Christus.

Heel belangrijk was het werk van Sanders Paul and Palestian Judaism. Dit verscheen in 1977. James Dunn bouwde voort op de door Sanders uitgezette lijn en zette daarbij eigen accenten. Naar zijn overtuiging was de rechtvaardiging niet een soteriologisch maar een ecclesiologisch leerstuk.

Dat wil zeggen bij de rechtvaardiging gaat het niet om het antwoord op de vraag of wij rechtvaardig voor God behoren maar door welke grenzen de gemeente van Christus wordt gemarkeerd. Hierin zou het onderscheid tussen Paulus en het rabbinale jodendom van zijn dagen bestaan. Dunn sprak van een nieuw perspectief op Paulus. Er zijn inmiddels al vele studies gewijd over het nieuwe perspectief bij Paulus; niet alleen studies die dit perspectief bijvallen maar ook kritische.

Al weer enige jaren geleden verscheen van Frank Thielman Theology of the New Testament: A Canonical and Synthetic Approach. Uiteraard komen in dit boek Paulus en zijn brieven aan de orde en ook de wijze waarop het spreken van Paulus over de rechtvaardiging moet worden verstaan. (Deze studie is overigens ook in andere opzichten de moeite waard).

De hoofdlijn van Thielmans betoog is dat Paulus in zijn brieven laat zien dat het nieuwe verbond is aangebroken. De mozaïsche bedeling liep uit op de ballingschap. De terugkeer uit Babel bracht niet de vervulling van de beloften van nieuwe verbond. Daarvan was iedere jood in de eerste eeuw na Christus overtuigd.

Paulus heeft gepredikt dat deze vervulling met Christus’ dood en opstanding was aangebroken. Daarin viel het grootste deel van het joodse volk hem niet bij. In dat kader moet naar Thielmans over-tuiging Paulus verwijt worden geplaatst dat zijn ongelovige joodse tijdgenoten een eigen gerechtigheid zochten op te richten.

Daarnaast stelt Thielman dat de gemiddelde jood uit de eerste eeuw na Christus zich boven de heiden bevoorrecht zag vanwege het feit dat hem de mozaïsche wetgeving was toevertrouwd. Paulus keert zich tegen deze gedachte. Thielman onderscheidt deze gedachte van legalisme.
Dat lijkt echter een subtiel en niet te rechtvaardigen onderscheid. Thielman komt hier en daar heel dicht bij het klassiek reforma-torische verstaan van de rechtvaardigingsleer zonder het geheel bij te vallen. Dat komt omdat hij Paulus’ boodschap van de rechtvaardiging teveel heilshistorisch en te weinig soteriologisch leest.

Terecht stelt Thielman dat wij het Oude Testament en ook Mozes geen legalisme mogen verwijten. Zeker is dat er ook in de eerste eeuw na Christus nog werkelijke vertegen­woordigers waren van de godsdienst van het Oude Testament. We kunnen aan Zacharias en Elisabeth denken en aan Simeon en Anna. Te weinig maakt Thielman echter een onderscheid tussen de gods-dienst van het Oude Testament en het rabbinale jodendom.

Ook onder de oude bedeling was er de soteriologische werke-lijkheid van de rechtvaardiging door het geloof alleen al voor de mozaïsche bedeling werd gegeven. Dat principe is de eeuwen door gehandhaafd gebleven en komt in zijn volle rijkdom openbaar in de nieuwtestamentische gemeente waarin zoals Thielman juist heeft gezien de oudtestamentische beloften van het nieuwe verbond, de nieuwe tempel en het nieuwe hart in vervulling zijn gekomen.

Een zeer helder overzicht van het nieuwe perspectief op Paulus heeft Guy Waters gegeven in een werk dat vorig jaar verscheen. Hij laat zien dat Sanders in zijn boek Paul and Palestian Judaism geen nieuwe dingen schreef, maar inzichten die al vanaf het begin van de twintigste eeuw door meerdere nieuwtestamentici waren verdedigd en ontvouwd, samenvatte.

Verbindend daarbij was dat Paulus niet leed onder een gewond geweten, zoals de Reformatie stelde. De verdedigers van het nieuwe verstaan van Paulus stelden óf dat Paulus de joodse religie van zijn dagen had vertekend óf dat het verschil tussen Paulus en het rabbinale jodendom puur ecclesiologisch was.

Waters brengt onder de aandacht dat niet alleen het denken van de reformatoren over de rechtvaardiging contextueel bepaald was, maar ook dat van twintigste-eeuwse nieuw­testamentici. Met name na WO II is er een sterke neiging om aan het jodendom legalistische elementen te ontzeggen. Wanneer de spits van Paulus’ rechtvaardigingsleer als anti­nationalistisch wordt gezien, sluit dat ook goed aan bij bepaalde eigentijdse tendensen.

Wanneer gesteld wordt dat Paulus zich in zijn leer van de rechtvaardiging niet tegen het menselijk streven richt om met eigen prestaties voor God te bestaan, loopt men in ieder geval vast met de brief aan Efeze en de pastorale brieven. Daar stelt de heils-historische dimensie van wet en evangelie geen rol en toch wordt nadrukkelijk gezegd dat de zaligheid niet uit de werken is maar alleen door genade.

Wie de genoemde brieven aan Paulus ontzegd (iets waarvoor overigens geen reden is) zal moeten verklaren hoe het komt dat datgene wat Paulus puur heilshistorisch heeft bedoeld al zo kort na hem soteriologisch werd verstaan. Waters laat zien dat het grote bezwaar van het nieuwe perspectief op Paulus is dat het Schriftgetuigenis over de ernst en omvang van de zonde niet ernstig neemt. 
Juist hier ligt een verschil met het rabbinale jodendom. Dat ver-klaart ook het verschil met betrekking tot de rechtvaardiging. Hoezeer ook de leer van de rechtvaardiging gevolgen heeft voor de leer van de gemeente, allereerst gaat het er daarbij om hoe wij voor God kunnen verschijnen.

Waters laat zien dat daar waar in gereformeerde kringen het nieuwe perspectief op Paulus ingang vindt, dit niet los staat van een bepaalde verbondsbeschouwing waarin geen recht wordt gedaan aan de noodzaak van wedergeboorte; een verbondsbe-schouwing die zelf legalistische trekken draagt (men moet door heiligmaking binnen het verbond blijven) en daarom geen recht kan doen aan de leer van de rechtvaardiging louter en dat de gerechtigheid van Christus de enige grond is dat niets ons zal scheiden van de liefde van Christus.

Justification and the New Perspectives on Paul: A Review and Response door Guy Prentiss Waters, uitgave Presbyterian & Reformed Publishing Co 2004; pb. 273 blz. Prijs $16,99.

Theology of the New Testament: A Canonical and Synthetic Approach door Frank Thielman, uitgave Zondervan Grand Rapids, Michigan 2005; ISBN 0-310-21132-8; hb. 800 blz. Prijs 34,99.

De Bijbel als venster op de heerlijkheid van God

In A Peculiar Glory geeft John Piper meer dan alleen een theo-logische en exe­ge­tische onder­bouwing van het gezag van de Schrift. Hij laat ook zien hoe wij in de omgang met God door Schriftonderzoek en gebed van dit gezag worden overtuigd. 
Zonder enige reserve belijdt hij de on­feil­baarheid en de verbale inspiratie van de Schrift. Helaas zijn er inmiddels maar weinig van toon­aan­gevende theologen binnen de gereformeerde gezind-te in Nederland die dit nog op een zo duidelijke wijze doen als Piper.

Hij heeft niet de pretentie een studie van academisch niveau te schrij­ven. Iets wat hij overigens wel kan. Dan denk ik aan zijn boek over Romeinen 9 met titel The Just­i­f­i­ca­tion of God waarin hij laat zien dat de leer van de persoonlijke ver­kie­zing echt in dit hoofdstuk is te vinden. Met A Peculiar Glory richt hij zich nadruk-kelijk op een breder publiek. Wie meent dat bepaalde zaken breder uitgewerkt hadden moeten worden, moet dit verdis­con­teren.

A Peculiar Glory valt in vijf delen uiteen. Na een persoonlijk getin-te inleiding schrijf Piper over de omvang van de canon en de be-trouwbaarheid van de overgeleverde Bijbelse hand­schriften. Er wordt wel betwijfeld over aan het begin van de christelijke jaar-telling de canon van het Oude Testament reeds afgesloten. Zeker is dat in bepaalde stromingen boeken die niet in de canon kwamen, hoog gezag hadden.

Evenzeer is echter duidelijk dat de boeken die wij nu als boeken van het Oude Testament kennen door alle stromingen van het Jodendom als gezag­hebbend werden erkend. Nergens geeft het Nieuwe Testament aanleiding tot de gedachte dat Jezus en de Schriftgeleerden verschillend dachten over de omvang van de Schrift. Piper noemt ook het getuigenis van Josephus over het aantal boeken van het Oude Testament.

Aansluitend bij publicaties van Michael Kruger betoogt Piper – en dat naar mijn overtuiging geheel terecht – dat de contouren van de canon van het Nieuwe Testament reeds in de tweede eeuw zichtbaar worden. Vraag was of een boek naar inhoud en oor-sprong apostolisch was. Wat laatste criterium betreft, kon een boek ook door een directe mede­werker van een apostel zijn geschreven. Piper somt dan ons bekende nieuwtesta­mentische Bijbelboeken op.

Van geen boek uit de oudheid zijn zoveel handschriften bewaard als van de Bijbel. Dat ver­klaart dat er ook echt onderzoek gedaan kan worden naar die vele handschriften. Zijn er tus­sen die hand­schriften niet vele verschillen. Dat is zo, maar we moeten die verschillen wel in het juiste perspectief zien. We vinden overschrijf-fouten, spellingfouten enz. Dan kom je aan ongeveer 98% van de onderlinge verschillen.

Bij de verschillen die overblijven is het niet zo dat daardoor ook maar één fundamenteel leer­stuk van de christelijke kerk ter dis-cussie komt te staan. Door vergelijking van de hand­schrif­ten kan met grote zekerheid de oorspron­ke­lijke tekst van de Bijbel worden vastgesteld. Wie van dit perspectief waarbinnen de verschillen moeten worden gezien niet weet, kan door beweringen over de vele verschillen van de wijs worden gebracht. Piper laat zien dat dit niet nodig is.

De Schrift getuigt van zichzelf dat zij het Woord van God is. Als het goed is, is dat voor een christen het einde van alle tegen-spraak. Mede luisterend niet alleen naar Calvijn en wat deze schreef over het innerlijke getuigenis van de Heilige Geest maar ook naar Jonathan Edwards laat Piper zien op welke wijze wij van het ge­zag van de Schrift worden overtuigd. De Schrift mogen en moeten we zien als een venster dat uitzicht geeft op de heerlijkheid van God zoals Hij Zich in Christus heeft geopen-baard.

In en door de Bijbel zien we als het ware de heerlijkheid van de Drie-enige God. Wie die heerlijkheid ziet, kan en wil geen vragen meer stellen bij het gezag van de Bijbel als het Woord van de levende God. 
Op buitengewoon krachtige wijze maakt Piper zo duidelijk hoe het zogenaamde innerlijke getuigenis van de Heilige Geest waardoor wij van het gezag van de Schrift worden overtuigd, in de praktijk functioneert. Overtuigd van de Schrift als het Woord van God wordt een christen vervolgens bevestigd in die over-tuiging door bewijs­materiaal.

Met het publiek en de doelstelling die hem voor ogen staan, heeft Piper een uitnemend bek ge­schreven. Een boek waar­van ik vertaling in het Nederlands aan een uitgever hartelijk kan aan-bevelen. Dan vult dat echt een lacune op die er nu is.

John Piper, A Peculiar Glory. How the Christian Scriptures reveal their complete truthfulness (Wheaton: Crossway Books, 2016), paperback 302 pp., prijs $24,99 (ISBN 978-1-4335-5263-2).