zaterdag 30 augustus 2014

The Divine Initiative in Applying Grace 2 (end)

The content of regeneration
The Reformation was in the first place a rediscovery of the biblical gospel of free grace. For the Reformers the Scriptures were their final authority. Having said the Reformation can also be seen as an Augustinian revival. In Augustine the Reformers found a faithful guide with regard to the sovereign working of the Holy Spirit in renewing man.
By nature man is unable and unwilling to serve the living God with his whole heart. In regeneration men inward being is completely renewed by the Holy Spirit. Among the Reformed confessional standard the Canons of Dort speak not only explicitly but also quite extensive on the manner of regeneration.
The third and fourth canon deal with the total depravity of man and the irresistible work of the Holy Spirit. They make clear that the fact the Holy Spirits works irresistibly does not mean that mean is renewed against his will. Just the reverse is the case in regeneration man is made able and willing to flee to Christ and to glorify and honour God.
His mind is enlightened so that he heartily approves with the way of salvation revealed in the gospel. He desires are cleansed so that God as revealed in Christ becomes his chief joy and desire. His will that was first rebellious is made new. By the working of the Holy Spirit man is transformed. He does not serve the Lord against his will, but with his whole heart. Regeneration is the same thing as effectual calling.
By nature man can at best serve the Lord outwardly just as the rich young ruler and as the apostle Paul before his conversion. The maximum natural man can achieve that he is blameless with regard of the righteousness that is in the law, whereby the law is only taken in its outward sense. The Lord commands us not just to serve him outwardly but with all whole heart. Children can obey commands of their parents just because they love them but for the commands themselves. For example they go to a shop in obedience to a command of their parents although they preferred other activities.
When we are made new by the Holy Spirit in regeneration we not only begin to love God but also his commandments. The image of God is restored in us. We began to desire what God desires and to hate what God hates. William Cowper aptly stated the reality in a hymn from which I quote three stanzas:
How long beneath the law I lay,
In bondage and distress!
I toiled the precept to obey,
But toiled without success.
Then to abstain from outward sin
Was more than I could do;
Now, if I feel its power within,
I feel I hate it too.
Then, all my servile works were done
A righteousness to raise;
Now, freely chosen in the Son,
I freely choose his ways.

The total transformation brought about by regeneration
In regeneration the outward call of the gospel that reaches our ears transforms our heart by the inward working of the Holy Spirit. The fathers of Dort described this change in the following words. ‘It is evidently a supernatural work, most powerful, and at the same time most delightful, astonishing, mysterious, and ineffable; not inferior in efficacy to creation or the resurrection from the dead, as the Scripture inspired by the Author of this work decla-res; so that all in whose heart God works in this marvellous manner are certainly, infallibly, and effectually regenerated, and do actually believe. Whereupon the will thus renewed is not only actuated and influenced by God, but in consequence of this influence becomes itself active. Wherefore also man himself is rightly said to believe and repent by virtue of that grace received.’
Being effectually called we hear the voice of the good Shepard with joy and gladness. We begin to know his voice as the voice of our Master. We listen again how the fathers of Dordt made clear how we can know that we are regenerated by the powerful operation of Holy Spirit. They testified: ‘The manner of this opera-tion cannot be fully comprehended by believers in this life. Nevertheless, they are satisfied to know and experience that by this grace of God they are enabled to believe with the heart and to love their Saviour.’
By nature man willingly serves the sinful desires of the flesh. His will is directed to sin. In regeneration the will that was bound is made free. Man, who first willingly lived a life of sin, begins to live for God. The opening of the ten commandments ‘I am the Lord thy God which have brought thee out of Egypt, out of the land of bondage’ is very significant in this respect.
A Christian is translated from the power of sin and darkness into the realm of light and grace. Therefore God’s commandments are longer grievous for him. A Christian is made free to serve to Lord. Serving the living Lord by faith in Jesus Christ is real freedom.
The desires of a Christian are essentially different form the desires of a natural man. Our hearts are set on Christ and on the things of above. Things we once hated, we begin to love and things we once loved, we begin to hate and despise. At the same time we must say that the putting off of the old man and the putting on of the new man begun in regeneration is a lifelong struggle. Until our death we have a sinful nature. We never can serve the Lord is this life as we really desire to do.
A Christian is not longer what he once was, but he is at the same time not yet what he once will become. A Christian has a delight in the law of God, because the Holy Spirit dwells in him. For that reason he abhors himself because of the remainders of indwelling sin. In the power of the Holy Spirit we learn to fight against our sinful nature and the desires of our sinful flesh. That is the reason that a Christian longs to be with Christ and expects the second coming of his Lord. William Cowper testified:
But when this lisping, stammering tongue
Lies silent in the grave,
Then, in a nobler, sweeter song,
I’ll sing thy power to save.

dinsdag 26 augustus 2014

The Divine Initiative in Applying Grace 1

Introduction
When the gospel is preached that must be done with the command to repent and believe. The aim of the presentation of the gospel is always that listeners may be won for Christ, that they learn to glorify God and to enjoy Him forever. All who hear the gospel are commanded to repent and believe. They are held responsible.
Their responsibility is not founded upon their ability, but upon their duty. God as Creator has the right to ask obedience from his creatures and especially from man whom he made in his image. The fact that man has lost the image of God in the fall does not alter that fact. The gospel itself is because of its glorious message worthy of all acceptation. The greatest sin is the sin of unbelief.
Does the command of repent and believe presuppose that man has the ability and inclination to accept the message of the gospel? The biblical answer is: no. Man by nature is dead in tres-passes and sins. Man needs the gospel not because he is free, but because he is bound.
Man needs the gospel not because he is bound and can release himself, but because he is bound and he cannot release himself. The gospel is the message that ‘God, who is rich in mercy, for his great love wherewith he loved us, even when we were dead in sins, hath quickened us together with Christ, (by grace ye are saved).’ (Ephesians 2, 4-5).
 

The person of the Holy Spirit

How is this mighty change in man brought about? How is a man changed from an enemy of God into a friend? To answer this question we must direct our attention to the third person in the Holy Trinity, namely the Holy Spirit. The doctrine of the Trinity is the cornerstone of the Christian faith. Without believing the doctrine of Trinity and without knowing the triune God we cannot be saved.
Each of the persons of the Trinity plays his own part in the salvation of the sinner. The Father elected his church before the foundation of the world. He is the origin of our salvation. The Son purchased the salvation of his church by his blood. He is the our Surety and our only Mediator. The Spirit applies the salvation foreordained by the Father and purchased by Christ to our hearts. He makes sinners alive with Christ. The triune God is the God of complete salvation.
We believe in the triune God and in the godhead and personality of the Holy Spirit, because God has revealed himself so in his Word. But what is the experimental and practical value of these doctrines? Do they have any experimental and practical value? Certainly.
We believe in the godhead of Jesus Christ. For only because the Lord Jesus is of the same essence of the Father, he could bear the weight of the anger of God against sin. Every true Christian knows in his life of the burning question: ‘How can I be right with God?’ All true Christians have found rest in the sacrifice of Jesus Christ, who is more than a man and than a creature, yea he is God to be praised forever, God revealed in the flesh.
Every true Christian knows by experience that he could not come to Christ in his own strength. So he learns the truth of the fact that the Holy Spirit is not an impersonal force, but the Divine Person who opens our hearts and works faith in it. A Christian knows himself as a brand plucked out the fire.
 

The example of Augustine

The mighty change wrought in man when the Holy Spirit unites him to Christ is called in the Scriptures new birth or regeneration. In church history we have a great example of such a mighty change in the church father Augustine. It is not without reason that I call your attention to Augustine.
I completely agree with John Owen when he states in his Pneumatologia, or A Discour­se concer­ning the Holy Spirit: ‘for I must say, that, in my judgment, there is none among the ancient or modern divines unto this day, who, either in the declarations of their own experiences, or their directions unto others, have equalled, much less outgone him, in an accurate search and observation of all the secret actings of the Spirit of God on the minds and souls of men, both towards and in their recovery or conversion.’ In the sixth chapter of the third book of A Discour­se concer­ning the Holy Spirit Owen gives an ample reproduction of the conversion of Augustine as related by Augustine himself in his Confessiones.
When he was nineteen Augustine left the Christian Church. The Church could not give answers to his intellectual questions with regard to the relation between God and evil, between the Old Testament and the New and about the character of several biblical stories especially in the Old Testament. He joined the cult of the Manicheans, but in the course of years he found out that also the Manicheans could not give rational answers to his searching questions.
Just as the Catholic Church they finally expected to accept things on authority. That was one of the reasons that Augustine again began to attend the services of the Christian Church. In the Christian Church Augustine had already in his youth heard about the Scriptures and their final authority. Augustine was not about thirty and lived in Milan. In Milan he heard the bishop Ambrosius preach. He was deeply impressed by the way Ambrosius expounded the Scriptures and especially the Old Testament.
In the seventh chapter of his Confessiones Augustine relates how his intellectual reservations against the message of the Scriptures disappeared. He became fully persuaded of the divine content of the message of the Scriptures. But there was yet another and still greater problem.
Augustine did not want to change his worldly lifestyle. He realised that he did not live to the glory of God. In a certain sense he wanted to be converted, but at the same time he did not want that he was converted that very day, because he could not part with his sins. He tells us that he wanted to be converted tomorrow, but the next day the situation was exactly the same. It was always tomorrow and not today.
Augustine confesses honestly that this meant that he did not want really to be converted. When conversion to God was really his deepest desire, that would be a sign that he was converted already. Augustine realised that the problem was that to live for God was not his chief desire and felt that he could not change himself. Only God can change our inward being. As a bishop Augustine taught that we have to pray: ‘O God, give me what Thou commands me and than command me what Thou will.’ Realising our helplessness and inability to change ourselves we have to ask that the Lord in his sovereign power and might makes us a new man.
In the eight chapter of the Confessiones Augustine has told us in a moving way how that mighty change was effected in his own life. In the garden of a villa he was discussing with his friend Alypius their unwillingness to make a real choice and how they until that day had again and again delayed their conversion to God.
I flung myself down, how, I know not, under a certain fig-tree, giving free course to my tears, and the streams of mine eyes gushed out, an acceptable sacrifice unto Thee. And, not indeed in these words, yet to this effect, spoke I much unto Thee, “But Thou, O Lord, how long?” “How long, Lord? Wilt Thou be angry for ever? Oh, remember not against us former iniquities;” for I felt that I was enthralled by them. I sent up these sorrowful cries, “how long, how long? Tomorrow, and tomorrow? Why not now? Why is there not this hour an end to my uncleanness?” I was saying these things and weeping in the most bitter contrition of my heart, when, lo, I heard the voice as of a boy or girl, I know not which, coming from a neighbouring house, chanting, and oft repeating, “Take up and read; take up and read.” Immediately my countenance was changed, and I began most earnestly to consider whether it was usual for children in any kind of game to sing such words; nor could I remember ever to have heard the like. So, restraining the torrent of my tears, I rose up, interpreting it no other way than as a command to me from Heaven to open the book, and to read the first chapter I should light upon. For I had heard of Antony, that, accidentally coming in whilst the gospel was being read, he received the admonition as if what was read were addressed to him, “Go and sell that thou hast, and give to the poor, and thou shalt have treasure in heaven; and come and follow me.” And by such oracle was he forthwith converted unto Thee. So quickly I returned to the place where Alypius was sitting; for there had I put down the volume of the apostles, when I rose thence. I grasped, opened, and in silence read that paragraph on which my eyes first fell, “Not in rioting and drunkenness, not in chambering and wantonness, not in strife and envying; but put ye on the Lord Jesus Christ, and make not provision for the flesh, to fulfil the lusts thereof.” No further would I read, nor did I need; for instantly, as the sentence ended, by a light, as it were, of security infused into my heart, all the gloom of doubt vanished away.’
As every Christian before him and after him Augustine recognizes in the portrait of the prodigal son his own portrait. In first instance this son did not want to stay at home. He found the presence of his father unbearable. But when he finally came back the presence of his father became his chief joy. Not because his father was changed, but he was changed himself. For a Christian it is good to be near unto God.
 

donderdag 21 augustus 2014

Ons zuidelijk Sion. De geschiedenis van de presbyteriaanse kerk in het zuiden van de Verenigde Staten

Sion is in de Bijbel de naam van de tempelberg en vervolgens ook de naam van de hele stad Jeruzalem. In het Nieuwe Testament wordt het een aanduiding voor de Kerk van Christus. Ik heb de indruk dat vorige generaties in ons land meer over de Kerk als Sion spraken. Hoe dat bui­ten ons land is, kan ik minder beoor-delen.
Zeker is dat ook daar in ieder geval vorige gene­ra­ties deze aan-duiding veelvuldig gebruikten en dat daarin de liefde tot de Kerk van Christus doorklonk. Dat was onder andere het geval in het zuiden van de Verenigde Staten onder pres­by­teriaanse chris-tenen. Over hun kerkgemeenschap spraken zij als ‘Ons Zuidelijke Sion.’
Nog altijd zijn er in de Verenigde Staten culturele verschillen tus-sen de noordelijke en de zui­de­­­lijke Staten. Politiek en qua normen en waarden zijn de zuidelijke staten conservatiever dan de noor-delijke. De evangelicals zijn in het bijzonder in het Zuiden sterk vertegenwoordigd, In het verleden waren de culturele verschillen nog veel groter dan zijn nu zijn.
De aanduiding yan­kee die wij als scheldnaam voor een Ameri-kaan kennen, geldt in de Ver­enig­de Staten zelf als scheldnaam voor iemand uit één van de noordelijke Staten. Ameri­kanen uit de zuidelijke Sta­ten weten zich er bepaald niet door aangesproken.
In de zuidelijke Staten leefde het besef dat loyaliteit aan de staat waartoe men behoorde, boven die aan de unie van Staten uitging, ter­wijl dat in het noorden omgekeerd lag. Dit was één van de oor-zaken van de burgeroorlog tus­sen de beide groepen van Staten in het midden van de negentiende eeuw.
In de negentiende eeuw was een veel groter deel van het pro-testantisme in de Verenigde Sta­ten gestempeld door het calvi-nisme dan nu het geval is. Toch was er ook reeds toen een ver­schil tussen het Noorden en het Zuiden. In het algemeen had het calvinisme in het Zuiden een meer bevindelijke inslag dan in het Noorden. Dat gold zowel voor de presbyterianen als de baptisten. Wel zijn op deze regel vooral onder christenen uit het Noorden veel uit­zon­de­rin­gen te vinden.
In de loop van de achttiende eeuw vormden christenen van pres-byteriaanse overtuiging zowel in het noorden als het zuiden classes en synode en op nationaal niveau een assemblee. De eerste theologische hogeschool van de Presbyteriaanse Kerk was Princeton Theological Semi­na­ry in New Jersey. Deze school werd in 1812 gesticht.
Andere hogescholen volgden. De eer­ste theologische hogeschool in het zuiden was Columbia Theological Seminary in South Ca­ro­lina. Deze instelling opende in 1828 haar poorten. In 1927 werd zij verplaatst naar Atlan­ta in Georgia.
Grote theologen zijn aan deze instel­ling verbonden geweest, al plegen hun na­men buiten de Verenigde Staten niet of nauwelijks bekend te zijn. Ik denk in het bijzonder aan James Henly Thorn-well, die wel de Calvijn van het Zuiden werd genoemd. Al jong verloor hij zijn vader. Zijn godvrezende moeder die van bap-tistische gevoelens was, onderwees hem in de leer van vrije genade.
In zijn de middelbare schooltijd kocht Thornwell een exemplaar van de Westminster Geloofsbelijdenis. Hij had nog nooit van deze belijdenis gehoord. Het lezen ervan verloste hem van deïstische gevoelens waartoe hij een tijdlang was aangetrokken. Hij werd niet alleen een overtuigd calvinist, maar ook een overtuigd pres-byteriaan.
Na Thornwell noem ik John Lafayette Girardeau. Zoals zijn naam laat zien, stamde hij van Franse hugenoten af. Van 1876 tot 1895 was hij aan Columbia Theological Seminary ver­bonden. Hij is in de Verenigde Staten vooral bekend geworden door een uitvoerig werk waar­in hij de verschillen tussen het calvinisme en arminia-nisme uiteenzet. Voordat hij hoogleraar werd diende Girardeau niet alleen gemeenten met zowel blanke als zwarte leden maar ook ge­meenten die louter uit Afro-Amerikanen bestonden.
Zowel Thornwell als Girardeau hadden geen moeite met de slavernij als zodanig, maar slechts met de uitwassen ervan. Daarin ver­schilden zij niet van de overgrote meerderheid van de blanke christenen in de zuidelijke Sta­ten. Men kan hun houding ten opzichte van de Afro-Amerikanen als paternalistisch typeren.
Aan de grote liefde van Girardeau voor hen hoeft echter niet te worden getwijfeld. Toen na het beëindigen van de Burgeroorlog, het in de zuidelijke staten regel werd dat blanke en zwarte Ameri-kanen niet van dezelfde gemeente deel konden uitmaken, was Girardeau één van de weinigen die zich hier – zonder succes overigens – tegen verzette.
Een laatste naam van een hoogleraar verbonden aan Columbia Theological Seminary die ik noemen wil, is die van Joseph Ruggles Wilson. Hij doceerde homiletiek en de pastorale vak­ken. Hij was de vader van Thomas Woodrow Wilson, de achtentwin-tigste president van de Ver­enigde Staten. Wilson was de eerste zuiderling die na de Burgeroorlog het ambt van presi­dent be-kleedde.
Zijn verkiezing was een bewijs dat de wonden van deze oorlog steeds meer geheeld waren. Als middelbare scholier woonde Wilson de diensten voor studenten in de ka­pel van Columbia Theological Seminary bij. Naar zijn eigen getuigenis waren die het mid­del dat hij Christus als zijn Zaligmaker leerde kennen, toen hij als president in 1916 naar Colum­bia kwam om de begrafenis van zijn zus bij te wonen, stopte hij bij de kapel van de theo­lo­gische hogeschool en zei hij: ‘Ik voel dat ik de schoenen behoor uit te doen. Dit is heilige grond.’
 
David B. Calhoun, Our Southern Sion: Old Columbia Seminary (1828-1927), Banner of Truth, Edinburgh 2012; ISBN 978-1-84871-172-3; hb. 380 pp.; prijs £16,--
David B. Calhoun die jarenlang als kerkhistoricus aan Covenant Theological Seminary in St. Louis, Missouri was verbonden is vooral bekend om de beschrijving in twee delen van Prince­ton Theological Semuinary. Nu verscheen van zijn hand een beschrij-ving van de geschiedenis van de eerste eeuw van Columbia Seminary.
Wie meer wil weten over het geestelijke en ker­ke­­lijke leven in de Verenigde Staten in de negentiende eeuw, vindt hier een goed gids. Op mee­­slepende wijze wordt vanuit het prisma van Columbia Seminary de geschiedenis en voor­al het geestelijke klimaat van de zuidelijke presbyterianen beschreven.

maandag 11 augustus 2014

Bijbellezen met de Vroege Kerk

Michael Graves, The Inspiration and Interpretation of Scrip-ture: What the Early Church Can Teach Us, Eerdmans Publishing Co., Grand Rapids, Michigan/Cambridge, U.K. 2014; ISBN 978-0-8028-6963-0; pb. 201 pp., prijs €24,--.
 
De Schrift dient zichzelf aan als het door Gods Geest geïnspi-reerde Woord van God. Zij ont­leent haar gezag aan zichzelf en ontvangt dat niet van andere gezagsinstanties. Tegelijkertijd geldt dat wij als het goed is de Schrift lezen in gemeenschap met de Kerk der eeuwen. Wij kun­nen leren van de Schriftomgang van vorige generaties christenen, al moet ook die Schrift­omgang ten-slotte aan de Schrift zelf worden getoetst. Michael Graves, uni-versitair hoofd­docent Bijbelse studies aan het Wheaton College te Illi­nois schreef een belangrijk­wek­kende studie over de zienswijze op de inspiratie en uitleg van de Schrift in de Vroege Kerk.
In meer dan één handboek valt te lezen dat bezinning op de Schriftleer pas plaats kon vinden en plaats vond nadat er in de vierde eeuw na Chr. een kerkbrede consensus ontstond over de om­­vang van de canon van het Nieuwe Testament. De studie van Graves kan ons leren dat deze zienswijze geen recht doet aan de feiten.
Als de christelijke Kerk in de tweede eeuw na Chr. de regel van haar geloof formuleert – een regel die zakelijk overeenkomt met de Apo­stolische Geloofsbelijdenis – doet zij dat in de wetenschap dat zij hiermee recht doet niet alleen aan het profetische Woord (het Oude Testament) maar ook aan het apostolisch getuigenis zoals dat in geïnspireerde geschriften in haar midden was. Het feit dat nog niet volstrekt duidelijk was voor welke geschriften dit gold, betekent niet dat er enige twijfel was aan het feit dat een apos-tolisch geschrift per definitie een geïnspireerd geschrift was.
Graves laat zien dat de Vroege Kerk de gedachte van door god-delijke inspiratie gegeven geschriften overnam van het Jodendom van de Tweede Tempel. Zij weet dat in de aposto­lische geschrif-ten God door Zijn Geest tot ons spreekt. Of men vroeg louter aandacht voor de godde­lijke Auteur of men sprak over de men-selijke auteurs als secretarissen van de Heilige Geest.
Explicieter dan Graves dat verwoordt, zou ik willen aangeven  dat het daarbij dan niet om de modus maar om het resultaat van de inspiratie gaat. De woorden van de Bijbel­schrij­vers zijn de woor-den van de Heilige Geest afgezien van de wijze waarop de Hei-lige Geest de Bijbelschrijvers in dienst nam.
Meer nog dan het woord ‘geïnspireerd’ of ‘van God ingegeven’ uit 2 Tim. 3:16 vinden we bij de kerkvaders het woord ‘nuttig’ uit 2 Tim. 3:17. De Schrift is gegeven opdat wij God leren ken­nen en een godzalig leven leiden. Ik wijs erop dat de aandacht voor het ‘nuttige’ karakter van de Schrift één van de kenmerken’ is van het puritanisme. Of wij de Schrift ver­staan, blijkt niet alleen uit de (theoretische) kennis die wij van haar inhoud hebben maar of wij het beeld dragen van Hem Die de hoofdinhoud van de Schrift is, namelijk Jezus Christus.
Vooral na de Verlichting zijn het goddelijke karakter van de Schrift en het feit dat de Schrift middel is om God te leren kennen vaak uit elkaar getrokken. Zij die afstand namen van de klassieke inspi-ratieleer zeiden dat het alleen ging om het tweede. De Schrift zou geen bron va een kennis zijn. Zij die na de Verlichting de inspi-ratie hebben verdedigd hebben soms het tweede verwaarloosd. Hier zou Graves explicieter hebben kunnen aangeven dat wij beide zijden van het getuigenis van de Vroege Kerk moeten vasthouden. Ook hij heeft de neiging alleen bij het tweede te blijven staan.
Hoe moet de Schrift worden uitgelegd? Voor heel de Vroege Kerk stond het buiten discussie dat Schriftuitleg een geestelijke zaak was. Naast het woord ‘geestelijk’, kon ook het woord ‘allegorisch’ worden gebruikt. Daarbij is het gevaar groot dat wij latere con-notaties in die woorden teruglezen.
Vanaf het begin van de twintigste eeuw pleegt men onderscheid te ma­ken tussen typologie en allegorie. In het eerste geval wordt bij het zoeken naar een gees­telijke les wel recht gedaan aan de oorspronkelijke context en aan de heilshistorische ver­banden en in het tweede geval niet. In de Vroege Kerk wordt echter in beide gevallen het woord alle­gorie gebruikt.
Het ging de kerkvaders erom dat wij in de Schrift Christus ont-dekken. In hun overtuiging dat Hij werkelijk in het Oude Testa-ment aanwezig is en niet erin teruggeprojecteerd wordt, vol­gen zij de Schriftomgang van het Nieuwe Testament met het Oude Testament. Zo is de strijd van David met Goliath een strijd tussen Christus en de duivel en daarnaast kunnen we van deze geschie-denis leren dat wij David in geloofstrouw moeten volgen.
Voor een dergelijke Schrift­verstaan is meer nodige dan filolo-gische begaafdheid. Wij moeten vragen om de verlichting door de Heilige Geest. Met Graves zou ik hierbij de vinger willen leggen. Veel orthodoxe christenen zijn veel rationalistischer in hun om-gang met en verstaan van de Schrift dan zij zelf door hebben. De Reformatie maakte wel een einde aan de uitwassen van alle­go­rese maar heeft nooit gebroken met de zienswijze dat uitleg van de Schrift een gees­telijke zaak is die geestelijk inzicht vraagt.
De kerkvaders konden dan betekenis toekennen en getallen en namen zonder dat er grond voor is. Ook konden zij de letterlijke betekenis wegallegoriseren. Origenes ziet niet alleen de Kanaä-nieten als een beeld voor onze zonden – en kan daarom zonder moeite instemmen met het feit dat alle  Kanaänieten  gedood moeten worden, maar leest Hebron In Jozua 10:23  in re­­la­­tie met het Hebreeuwse woord chabeer en concludeert daaruit dat het bondgenootschap tussen onze ziel en de duivel moet worden beëindigd. Met deze toepassingen hoeven we geen moeite te hebben, maar hier zijn de kerkvaders niet voorbeeldig in hun uitleg.
Graves gaat nog in op de vraag hoe de kerkvaders omgingen met de historiciteit van bijbelse geschiedenissen. Meer nog dan Graves aangeeft, zou ik willen stellen dat Origenes één van de heel weinigen is in de Vroege Kerk die kan aangeven dat iets waar kan zijn, maar niet echt ge­beurd.
Of het Adam, Noach of Jona was, zij werden zonder enige twijfel als historische per­sonen gezien. Wanneer Ambrosius de paradijs-rivieren ziet als beelden voor de christelijke deug­den mag daaruit niet worden geconcludeerd dat hij het paradijs niet als een historische plaats ziet. Zijn geestelijke leerling Augustinus zegt in De Stad Gods én het een én het ander.
De kerkvaders zochten bij historische discrepanties naar har-moniserende oplossingen. Soms kunnen zij een fout aannemen, maar evenals bij Calvijn gaat het dan om een overschrijffout. Dat laatste wordt bij Graves niet helemaal duidelijk. Ik val Graves bij dat de geloofsregel het kader is voor de rechte uitleg, maar zou expliciet aandacht willen vragen voor het feit dat de geloofsregel ook leesvrucht is van de apostolische geschriften.

vrijdag 8 augustus 2014

De ketterij van de orthodoxie

Inleiding
Ik kan mij goed voorstellen dat de lezer zich afvraagt wat de bedoeling is van de titel van deze bijdrage? Orthodoxie staat toch voor rechtzinnigheid of nog beter voor het toebrengen van de rechte lof aan God?! Hoe kan dan over de ketterij van de ortho-doxie worden gesproken?
De achtergrond is een studie van de Duitse nieuwtestamenticus Walter Bauer die in 1934 ver­scheen met de titel Rechtgläubigkiet und Ketzerei im Ältesten Christentum. Walter Bauer is vooral bekend door zijn nog altijd zeer waardevolle woordenboek van het nieuw­tes­ta­men­tische Grieks. In de genoemde studie blijkt echter dat wij Bauer bepaald niet als een vriend en be­­lijder van het klassieke christelijke geloof kunnen zien. Hij stelt ketterse visies aan de or­tho­doxie voorafgingen.
Volgens hem representeert de orthodoxie slechts de zienswijze van de ker­­kelijke hiërarchie; een zienswijze die zij tenslotte aan de gehele kerk wist op te leggen. Daar­in had Rome volgens Bauer een belangrijk aandeel. Vooral de laatste jaren is de be­lang­stel­ling voor deze zienswijze springlevend. Dat is niet te verklaren uit de weten­schap­pe­lijke houdbaarheid ervan. Wat is dan wel het geval?

Argumenten tegen de these van Bauer
Tegen de visie van Bauer zijn zeer zwaarwegende bezwaren aan te voeren. Bronnen buiten het Nieuwe Testament die een afwij-kende versie van het christelijke geloof vertolken, dateren allen uit de tweede eeuw. Heel concreet moet aan gnostische geschriften worden gedacht. Een groot deel van deze geschriften is pas na de publicatie van de studie van Bauer bekend ge­wor­den door de vondst in 1945 van Nag Hammadigeschriften.
Deze vondst heeft aan zijn these een nieuwe impuls gegeven maar die niet bevestigd. Gnostische groeperingen hadden een elitair ka­rakter en zijn te verstaan als een reactie op het reeds bestaande orthodoxe vorm van Chris­telijke geloof. In tegenstelling tot het Nieuwe Testament is er geen positieve waar­dering voor het Oude Testament en wordt de God en Vader van onze Heere Jezus Christus niet als Schep­per beleden.
De gnostische geschriften hebben het afgelegd tegen de geschriften die nu het Nieuwe Tes­tament vormen niet om politieke redenen, maar omdat zij inhoudelijk inferieur waren. Zij konden niet tot een apos­tel of één van zijn medewerkers worden herleid. Historische mede­de­lingen zijn óf afwe­zig óf kennelijk onbetrouw-baar en dat laatste hangt samen met de late ont­staansdatum. Het optreden van Marcion in de tweede eeuw moet als een poging de christelijke kerk van Joodse en oudtestamentische invloeden te zuiveren worden gezien. Zij is een reactie op wat reeds bestaat.
De these van Bauer neemt het Nieuwe Testament zelf als bron niet serieus en kan ook niet ver­­kla­ren waarom al zo spoedig het overgrote deel van de geschriften die de canon van het Nieuwe Testament vormen, in alle delen van de kerk werd aanvaard. Klein-Azië en Grieken­land zijn daarin niet later dan Rome.
In Galaten 2 spreekt Paulus over de pilaren van de gemeente met wie hij samen hetzelfde evangelie verkondigt. Dat zijn dan Petrus, Johannes en Jacobus, de broer van de Heere. Als we Paulus zelf ook tot deze pilaren rekenen, dan kunnen alle boeken van het Nieuwe Testament aan deze vier personen of mensen in hun directe omgeving wor­­den ge­re­lateerd.
Wanneer de kerk van de Romeinse overheid vrijheid van gods-dienst is de gnos­tiek al lang over haar hoogtepunt heen. De kerk heeft nooit de hulp van de overheid nodig gehad deze dwaling te onderdrukken. Overheidsbemoeienissen zijn er als het gaat om de vaststelling van de exacte formuleringen van de Drie-eenheid. Dan is niet de gnostiek het front maar de zienswijze van de Aleandrijnse presbyter Arius die Jezus Christus als het hoog­ste en eerste schepsel zag. Arius ging echter niet uit van andere geschriften dan zijn orthodoxe tegenstanders.

Het getuigenis van het Nieuwe Testament: eenheid in en boven diversiteit
Inhoudelijk vormen de boeken van het Nieuwe Testament een eenheid door de overtuiging dat Jezus Zoon van God en Heere is. Dat betekent dat Hij aan God gelijk is. Het grote wonder is dat Hij Die aan God gelijk is, als mens op aarde verscheen en zo ver-zoening en verlossing tot stand bracht.
Van de oudste vormen van christendom waarvan wij ons buiten de geschriften van het Nieuwe Testament een beeld kunnen vormen, weten we dat alleen de Joods-chris­telijke groepering van de Ebionieten de godheid van Jezus afwees. Zij waren hierin overigens bepaald niet representatief voor het Joodse christen-dom. De Aramese uitroep Maranatha laat zien dat de allereerste christenen Jezus reeds als Heere die gelijk mag worden gesteld met de Hem Die Zich in de braambos aan Mozes openbaarde, hebben belcden.
In het Nieuwe Testament vinden we al krachtige waarschuwingen tegen dwaal­leer. Voor een deel gaat het daarbij om dwaalleer van een protognostisch karakter. Wij weten ook dat in de beginfase van de christelijke kerk er een groot meningsverschil is geweest over de vraag of vol­gelingen van Jezus uit de heidenen aan de gehele mozaïsche wet moesten worden ge­bon­den.
In een vroeg stadium kwamen volgens Handenlingen 15 de pilaren van de gemeente op het zoge­naam­de apostelconvent tot overeenstemming dat dit niet nodig was. Als wij de brief van Paulus aan de Galaten nog vóór het apostelconvent plaatsen (een visie waar­aan ikzelf de voor­keur geef), is aan deze overeen-stemming daarna niet meer wezenlijk getornd.
Uitgaande van het Nieuwe Testament zelf laten de schriftelijke bronnen ons zien dat er reeds vanaf 50 na Chr. sprake is van een normatief christelijk geloof waarbij de eenheid boven de di­­versiteit gaat. Dat laatste wordt ook door de toonaangevende nieuwtesta-menticus James D.G. Dunn onderschreven. Alleen vult Dunn de eenheid te weinig concreet in. Zo meent Dunn dat de belijdenis van de pre-existentie en godheid van Jezus nog niet bij Paulus wordt ge­­vonden.
Wie echter de nieuwtestamentische geschriften leest zoals zij zich aandienen, vindt deze overtuiging daar alom en kan zien dat zij op het onderwijs van Jezus Zelf teruggaat. Ui­ter­aard vinden wij de formuleringen van Chalcedon en Nicea niet in het Nieuwe Testament, maar daarmee is niet aangetoond dat de orthodoxie pas van de vierde eeuw dateert. De vraag is of Nicea en Chalcedon aansluiten bij wat het Nieuwe Testament ons leert en daaraan recht doen. Die vraag mag bevestigend worden beant-woord.

De verklaring voor de bijval met de zienswijze van Bauer
In de Engelssprekende wereld vond de zienswijze van Bauer aanvankelijk nauwelijks ingang. Dat veranderde toen zijn studie in 1971 in het Engels werd vertaald. De Amerikaanse nieuw­testa-menticus Bart Ehrmann heeft haar zeer krachtig gepropageerd.
De grote aandacht en voor deze en de bijval van deze zienswijze is niet verklaren uit het onweerlegbare karakter ervan. Integen-deel, de argu­menten zijn allesbehalve toereikend. Echter, de gedachte achter deze zienswijze dat er niet één maatgevende vorm van christelijk geloof is, sluit naadloos aan bij het post­moderne levensgevoel.
De wetenschappelijke arbeid van Ehrmann illustreert dat weten-schap niet zo vrij is van voor­onderstellingen als wel eens wordt beweerd. Bij Ehrmann leidt zijn voor­­ingenomenheid tot een ver-tekening van de feiten. Hij neemt het Nieuwe Testament zelf niet serieus en evenmin de geschriften van de apostolische vaders uit de periode tussen die van de apostelen en de kerkvaders. In de geschriften van de apostolische vaders worden meerdere ge-schriften uit het Nieuwe Testament geciteerd of wordt erop gezinspeeld. Dat betekent dat men van het ge­zag­heb­bende karakter overtuigd was.
Ehrmanns wetenschappelijke arbeid wordt gestempeld door zijn agenda af te rekenen met het orthodoxe christendom. Bij deze agenda past dat het gnos­tische christendom waarin de heilsfeiten geen rol van betekenis hebben, en waarin Christus als een soort wijsheidsleraar wordt gezien, hoger wordt aangeslagen dan het chris­te­lijke ge­loof waarvan de nieuwtestamentische geschriften getuigen, terwijl aantoonbaar is dat die ouder zijn dan de gnos-tische geschriften.

De canon en de geloofsregel
De visie van Bauer en Ehrmann dat de ketterij aan de orthodoxie voorafgaat, is verbonden met de stelling dat de canon een creatie is van de vierde eeuw. Opnieuw geldt dat het Nieuwe Testament zelf en het getuigenis van de apostolische vaders niet serieus wordt genomen. In ons vaderland heeft Herman Ridderbos er in zijn studie Heilsgeschiedenis en Heilige Schrift op gewezen dat de vor­ming van de nieuwtestamentische canon samenhangt met de afsluiting van de heils­ge­schie­denis in de dood, opstanding en hemelvaart van Christus.
De apostolische kerk heeft niet alleen deze gebeurtenissen overgeleverd maar ook gezaghebbend geïnter­pre­teerd. Daarin heb­ben de apostelen eenzelfde functie als de oudtestamentische profeten. Dit ver­band tussen profeten en apostelen wordt in het Nieuwe Testament zelf gelegd. Dat ver­klaart dat het apostolisch ge­tui­genis eenzelfde status kreeg als het Oude Testament.
Reeds in 2 Petrus wordt duidelijk dat de brieven van Paulus een afgeronde verzameling vor­men die de status hebben van Heilige Schrift. Ook wie 2 Petrus aan de apostel ontzegt (een visie waartegen overigens gegronde argu­menten zijn aan te voeren) moet erkennen dat het hier­bij om een zeer oud getuigenis gaat. De combinatie van een tekst uit Oude Testament en een woord van Jezus naar het evangelie van Lukas in 1 Tim. 5:18 voor-onderstelt dat dit evan­ge­lie als een heilig boek werd gezien dat in principe eenzelfde gezag had als Mozes en de pro­feten.
Met beroep op een getuigenis van de oudchristelijke schrijver Papias is wel beweerd dat heel lang de mondelinge prediking voorrang had boven de schriftelijk vastgelegde woorden. Dat is echter een onjuiste interpretatie van wat Papias stelt. Papias bedoelt te zeggen dat aan de in­for­­matie van ooggetuigen over gebeurtenissen grotere waarde moet worden toegekend dan aan schriftelijke getuigenissen.
Dat laat ook zien waarom als vanzelf bij het verdwijnen van de ooggetuigen en vervolgens de generatie die de ooggetuigen had gekend, de grenzen van de canon zichtbaar beginnen te worden. Over twintig van de zeven­entwintig boeken van het Nieuwe Testament is nooit discussie geweest. En bij de zeven boeken waarvoor die wel het geval is, geldt dat men niet in alle delen van de kerk van de cano­niciteit van die boeken over­tuigd was.
In de vierde eeuw bereikt de kerk volledige eenstemmigheid over de omvang van de canon. Dat is iets anders dan dat de canon toen pas werd vastgesteld. De kerk van Rome heeft geen bijzonder aandeel gehad in de constatering van de uiteindelijke grenzen van de canon.
Het feit dat buiten de boeken van het Nieuwe Testament ook andere boeken in de samen­kom­sten van de kerk werden voor-gelezen (zoals bijvoorbeeld De Herder van Hermas) wil nog niet zeggen dat men dit boek als een canoniek boek zag. Op zich betekent het feit dat het mocht worden voorgelezen niet meer dan dat het stich­telijke karakter werd erkend. Men be­sefte heel goed dat het hierbij om een geschrift ging dat geen apostolisch karakter had.
Bij de erkenning van de grenzen van de canon had de onder-kenning van het apostolische ka­rak­ter zowel betrekking op de auteur (een apostel of iemand uit zijn directe omgeving) als op de inhoud. Deze inhoud is al heel vroeg in een geloofsregel weer-gegeven.
Zakelijk stemt deze overeen met de Apostolische Geloofs-belijdenis zoals wij die kennen. Het geloof dat de le­ven­de God de Drie-enige God is vloeit rechtstreeks voort uit het getuigenis van het Nieuwe Testament en vormt de kern van de ware lofprijzing van God.

Andreas J. Köstenberger en Michael J. Kruger met een woord vooraf van I. Howard Marshall, The Heresy of Orthodoxy: How Contemporary Culture’s Fascination with Diversity Has Reshaped Our Understanding of Early Christianity, Crossway Books, Wheaton, Illinois 2010; ISBN 978-1-4335-0143-2; pb 250 pp.; prijs $9,99.
Dit boek geschreven door een Southern Baptist en een presby-teriaans theoloog, vormt een krach­tige en beargumenteerde weerlegging van de visie dat de ketterij aan de rechtzinnigheid voor­afging. Er wordt aangetoond dat de verbreiding en bijval van deze visie niet op de weten­schappelijke kracht ervan berust maar op de aansluiting bij het postmoderne levens­klimaat.

Andreas J. Kösten­berger, L. Scott Kellum en Charles L. Quarles The Cradle, the Cross and the Crown: An Introduction to the New Testament, Broadman & Holman Aca­de­mic, Nashville, Tennessee 2009, ISBN 978-0-8054-4365-3; hb. 954 pp.; prijs $59,99.
Deze inleiding is geschreven door twee hoogleraren verbonden aan Southeastern Baptist Theo­logical Seminary, Wake Forest, North Carolina, één van de zes theologische hoge­scho­len die onder supervisie staat van de Southern Baptist Convention, en een hoogleraar van Louisiana College, Pineville, Lousiana. In deze inleiding wordt onderstreept dat zowel Johan­nes als de sy­noptici zowel historici als theologen zijn.
Bij Johannes springt het theo­lo­gisch ele­ment bij­zon­der in het oog. Echter, Johannes is ook het meest gedetailleerd in het ver­mel­den van chro­no­­logische en geografische gegevens. De auteurs gaan uit van een vroege da­te­ring van de brief aan de Galaten. Deze vroege datering maakt het gemakkelijker het por­tret van Paulus dat vanuit zijn brieven naar ons toekomt en het portret dat Lukas van hem geeft in Han­delingen met elkaar te combineren.
De boodschap van Paulus is niet alleen ge­stem­peld voor zijn door het onderwijs van Jezus op aarde, maar voor ook door de ver-schijning van Christus aan hem op weg naar Damascus in goddelijke en hemelse glorie. Dat betekent niet dat de boodschap van Paulus geen continuïteit kent met het onderwijs van Jezus op aarde. Even­als bij de andere apos­telen het geval is, geldt voor Paulus in het bijzonder dat de ten hemel gevaren Christus hem door Zijn Geest verder onderwijs heeft gegeven over de bete­ke­nis van Zijn persoon en werk.
Wat alle geschriften van het Nieuwe Testament met elkaar ver­­bindt, is de boodschap van de ene God, van Jezus als Zoon van God en Heere en van het evan­gelie van Zijn kruis en op­standing. Al met al gaat het hier om een goed leesbare inleiding die recht doet aan het zelfgetuigenis van de nieuwtestamentische geschrif-ten.