Met vreugde heb ik elf jaar de hervormde gemeente van
Elspeet gediend. Elspeet heb ik leren kennen als een dorp met een sterk
saamhorigheidsgevoel. Heel sterk is men op consensus gericht. Soms had ik dan
wel de vraag: hoe denk je hier nu eigenlijk zelf over. Echter de gerichtheid op
consensus heeft meer zonzijden dan schaduwzijden,. Aan de hand van interviews op
Elspeters uit alle sectoren van het dorp heeft mijn broer Huib een beeld van
dit Veluwse dorp geschetst.
Soms zal de lezer een glimlach niet kunnen onderdrukken.
Er komen zaken in naar voren die voor sociologen wereldwijd in
dorpsgemeenschappen herkenbaar zijn. In een kleine gemeen-schap moet men weer
samen met elkaar verder en kan het bezwaarlijk zijn het achterste van je tong
te laten zien. Een agra-rische gemeenschap heeft dan weer een ander karakter dan
een sterk industriële gemeenschap.
Elspeet heeft zich na de Tweede Wereldoorlog tot een
welvarend dorp ontwikkeld. Onder andere de zogenaamde bio-industrie heeft
daartoe bijgedragen. Daarnaast moet het toerisme worden ge-noemd. De vele
toeristen zorgen ervoor dat Elspeet meer winkels heeft dan elders in het land
bij een dorp van een dergelijke omvang het geval is.
Bij de dagjesmensen ligt het anders, maar gaat het om hen
die een huisje huren in Elspeet dan zijn velen van een kerkelijke achter-grond.
Mensen uit het westen van het land vinden het heerlijk niet alleen om van de
prachtige natuur te genieten maar ook om in Elspeet op te gaan onder de
verkondiging van het Woord. Er is een slechtere vakantiebesteding denkbaa,.
Toen de Hervormde Kerk in de negentiende eeuw steeds
veel-vormiger werd, bleef Elspeet een orthodoxe gemeente. Dat is het tot op de
dag van vandaag gebleven, al zijn de accenten niet altijd gelijk gebleven en
ligt ook nu binnen Elspeet de een toch andere accenten dan de ander.
Aan het begin van de twintigste eeuw had Elspeet niet
alleen slechts één kerkgebouw maar telde het ook slechts één kerkelijke
richting. Inmiddels zijn dat er vijf. Er is ook een groep Elspeters die buiten
Elspeet kerkt en ook het omgekeerde is het geval. Dat de kerkelijke eenheid
verloren ging is een verdrietige zaak. Met het feit dat er meer kerkgebouwen
zijn ligt dat anders. Als we met Lodensteijn ervan uitgaan dat een gemeente
niet meer dan vijfhonderd kerkgangers moet bevatten, wil een predikant echt
herder voor zijn gemeente kunnen zijn, dan zouden er wel zes kerkgebouwen nodig
zijn.
De geïnterviewde Elspeters hebben eerlijk verteld wat hen
beweegt. Als gaat om geestelijke zaken, merk je dat het bij de een niet veel
meer is dan een culturele code, maar bij anderen is dat beslist anders. Meer
dan gemiddeld kan ik vanuit mijn ervaring bin-nen de hervormde gemeente van
Elspeet zeggen dat gemeente-leden hun hart openden en vertelde van wat Gods
genade in hun leven teweeg had gebracht.
Verheugend en herkenbaar is dat de kerkmuren de laatste
jaren in Elspeet lager zijn geworden. Daaraan heeft de Oranjehof waarin alle
kerken participeren een belangrijke plasts gehad. Daarnaast moet worden genoemd
dat een nieuwe generatie elkaar meer dan een oudere geestelijke herkende.
Dat op dorpsniveau dit boek het geheel van de gereformeerde
gezindte weerspiegelt, zoals de uitgever laat weten, durf ik hem niet na te
zeggen. Dat geldt voor een deel maar niet volledig. Was dat wel het geval, dan
was bij alle gebreken die de Elspeetse dorpgemeenschap aankleven de
gereformeerde gezindte krach-tiger dan nu het geval is.
Een beperkt maar behoorlijk representatief aantal
Elspeters komt in In Elspeet aan het woord. Waren nog meer of andere
Elspeter aan het woord gelaten, dan was hier en daar een accent anders geval of
een zaak uit de dorpsgeschiedenis iets anders belicht. Ik denk aan de
dorpszonde van zwart geld.
Ik kan persoonlijk zo een aantal mensen noemen voor wie
dit tot schuld werd en die er radicaal mee braken. In Elspeet is een zeer
boeiend en leesbaar boek. Je hoort – zeker als je persoonlijk kent – de
geïnterviewde Elspeters praten. In Elspeet zal ook niet-Elspeters
aanspreken. Het feit dat daarvan al een tweede druk bewees is daarvan een
bewijs.
H.
de Vries, In Elspeet. Hoe het Veluwse hart van de Biblebelt veranderde, De Banier, Apeldoorn 2015, ISBN 9789462781917,
275 pp. prijs €14,95.