Herman Bavinck (1854-1921): A Reformed Theologian in Tension with the Science and Culture of his Time 1

Introduction

Herman Bavinck was one of the greatest Dutch theologians. The publication of his Gereformeerde Dogmatiek (Reformed Dogmatics) in four parts was received with admiration, not only by colleagues who agreed, but also by those who completely disagreed with his reformed convictions. It is still recognized as a book of monumental value, written by a man of extraordinary erudition. Bavinck is one of the most magnanimous sons of the churches of the Afscheiding. Afscheiding is the Dutch word for secession, referring to those who left the national Dutch Reformed Church (Nederlandse Hervormde Kerk) in 1834. In him we see the love of the reformed confession combined with a truly catholic attitude, two things which should never be opposed to each other.

Early Life

Herman Bavinck was born on December 13^th, 1854 in Hooge-veen, where his father was minister of the Christian Reformed Church (Christelijke Gereformeerde Kerk). This was long before the time that the Christian Reformed Church united with the so- called Netherdutch Reformed Churches. The latter were formed in 1886, when, under the leadership of Abraham Kuyper in a movement called the Doleantie (meaning ‘movement of mourning’), a second group of ministers and members left the Dutch Reformed Church.

The climate in which Bavinck grew up was characterized by: knowledge that God confirms His covenant from child to child, belief in the necessity of personal faith and of conversion, and the concept that the Christian is a stranger in the earth. Shaped by the attitude to life of the Afscheiding, Bavinck was endued with a sense of detachment from culture. In my opinion, this is a catholic-reformed attitude, an attitude which, unhappily, gradually disappeared during the twentieth century in the churches coming from Afscheiding and Doleantie.

The emphasis on the fact that a Christian is a pilgrim on earth reminds us of the words of the apostle Paul that a Christian should walk in temperance, righteousness, and godliness. Nevertheless, Bavinck was not taught to be legalistic. He did not feel abstention from culture as a galling yoke. Commitment to God’s Word allowed ample Christian liberty.

When his father accepted a call to Kampen, Bavinck went to the Gymnasium (i.e. grammar school where, among other subjects, the classical languages were taught) in Zwolle. There he was noticed for his outstanding endowments. Bavinck and his parents agreed that he was to study theology. In the circles of his youth it was taken for granted that he would do this at the Theological Seminary of the Christian Reformed Church in Kampen.

His father, however, was convinced that, considering the extraordinary talents of his son, he should be academically formed in the State University of Leiden, in those days the bastion both of outstanding academic science and of modern theology. ‘Science’ at that time referred to all academic studies from a human starting point. It was not limited to subjects open to empirical observation and experimentation. Philosophy and religion were considered ‘scientific’ pursuits.
 In accord with Agustinus, the Rev. J. Bavinck saw no antithesis between the notion of pilgrimage and the pursuit of science, even if independent of the Word of God. Had not Egypt’s silver and gold been of use for the service in the tabernacle?!

One of the people who were very indignant at the decision was the old Rev. Brummelkamp, professor in Kampen and one of the founding fathers of the Christian Reformed Church. He snapped at Bavinck’s father: ‘You cast your son into a lion’s mouth.’ At this the former answered: ‘I trust in God who is able to protect my child.’ Thus, Bavinck went to Leiden, carried on the wings of his parents’ prayers, in which they pleaded on the basis of God’s promises sealed unto their son at his baptism. In addition to theology he also studied Semitic languages.

It is from this period that his lifelong friendship dates with the Arabist Snouck Hurgronje, a modern but altogether sympathetic man, who eventually was converted to Islam. With Snouck Hurgronje he had a lifelong correspondence. With him he shared his disappointments in ecclesiastical life. To him, more than to any who spiritually stood much closer to him, Bavinck opened his heart.
Bavinck once wrote to Snouck Hurgronje, ‘Leiden has been very useful to me; I hope to remember it thankfully. But it also often impoverished me, it freed me from so much dead weight (I am happy about that), but it also deprived me of much that later, especially when I had to preach, I learned to consider as indispensable for my own spiritual life. If I have any reason to be grateful to Leiden it is for this: trying to understand the adversary.’

Inner Conflict

In his inmost heart Bavinck experienced the power of attraction in modern theology. This brought about a certain melancholy and loneliness in his life, the more so because he highly appreciated the friendship of dissenters. This made him marvel even more that he had kept the faith in which his parents had raised him. He finished his study in Leiden by writing a dissertation on the ethics of Zwingli.
At the 10^th of June, 1880, Bavinck was awarded a doctor’s degree in theology with the designation ‘cum laude’. He made no effort to hide his attachment to the reformed confession. One of his theses was: ‘The concept of God’s fatherly love in the parable of the prodigal son does not exclude the mediatorship of Christ.’

Shortly before his promotion, Abraham Kuyper offered to him a chair in Semitic languages at the Free University of Amsterdam, which was opened October 20^th of the same year. Bavinck did not accept the offer, mainly because he felt obliged to apply the fruits of his academic education to the edification of the Christian Reformed Church. It was not the last time that a chair at the Free University would be offered to him.

His first devotional speech was delivered by Bavinck in the church at the Hooigracht in Leiden on Sunday January 26, 1878. It was the church that Bavinck frequented during his stay in Leiden. He had complied with an urgent request from the consistory, during the preceding week, to give an address, because the minister that had planned to preach was not able to do so.
Dr. Prins, his professor of practical theology, attended this address. His text was Galatians 2:20: ‘I am crucified with Christ; nevertheless I live, yet not I, but Christ liveth in me; and the life I now live in the flesh I live by the faith in the son of God, who loved me and gave himself for me.’
This text was one of Bavinck’s favorites. Later on he often preached upon it. Bavinck usually preached about texts in which the main doctrines of the Gospel have priority. Upon obtaining the official consent to preach, he gave his first sermon as a student in Enschede on July 21, 1878. His text was: 1 John 5:4b: ‘This is the victory that overcometh the world, even our faith.’ The choice of text showed the manner in which he faced the confrontation with modernism in Leiden. The only sermon he ever published, was on this text.

Shortly after his promotion in Leiden, Bavinck took the candidate exams in Kampen. Part of the requirement was a trial sermon. The text for this sermon, dictated by the curator, the Rev. F.J. Bulens, was Matt. 15:14a: ‘Let them alone; they be blind leaders of the blind.’ This alluded obviously to his professors in Leiden, whose scientific and human qualities Bavinck held in such great esteem. He submitted with difficulty to this choice of text.
After being pronounced eligible, Bavinck accepted a call to Franeker. In this place he was ordained to the ministry by his father on March 13, 1881. He entered upon his ministry with the words from 1 Thess.2:4: ‘But as we were allowed of God to be in trust with the Gospel, even so we speak; not as pleasing men, but God, which trieth our hearts.’

Mijn herinneringen aan ds. Jac. van Dijk 3 (slot)

Persoonlijke herinneringen

Ik noemde dat ik meester Van Wijk uit Kinderdijk en zijn vader Aaike van Wijk uit Gameren de naam van Van Dijk meer dan eens heb horen noemen. Zelf volgde ik als student meer dan eens via de radio zijn diensten in de Alledagkerk. Ik moet eerlijk zeggen, dat het mij meer dan eens niet meeviel.

Soms was de preek niet veel meer dan een aaneenschakeling van anekdotes en grappen. Daardoor heeft hij meerdere mensen uit de gere­for­meerde gezindte van zich ver­vreemd. Daar kan ik mij iets bij voorstellen. Van Dijk, die fei­te­lijk een tot neer-slachtigheid ge­­neigd karakter had, kon zich op de preekstoel wel eens al te wei­nig beheersen als het ging om het maken van een grap.

Er is ook een andere kant. Eenmaal bezocht ik samen met mijn broers, zussen en vrienden een dienst waarin ds. Van Dijk voor-ging. Het was op een tweede pinksterdag in Slikkerveer. Het moet 1977 of 1978 zijn geweest. Hoe­wel we redelijk op tijd aan-kwamen, was het kerkgebouw al overvol. De preek ging over Efeze 1:13: ‘In Welken ook gij zijt, nadat gij het woord der waar­heid, namelijk het Evangelie uwer zaligheid gehoord hebt; in Welken gij ook, nadat gij ge­loofd hebt, zijt verzegeld ge­worden met den Heiligen Geest der belofte.’

Van Dijk begon de preek met te vertellen dat hij de dag ervoor in Den Haag had gepreekt en daar na afloop van de dienst een oud-leerling had gesproken. Van Dijk was namelijk een aan­tal jaren godsdienstleraar geweest. Hij had die oud-leerling gevraagd hoe het met hem ging. Die had geantwoord dat het goed ging. ‘Is er dan wat gebeurd in je leven?’ was de vraag van Van Dijk geweest. De oud-leerling had dat bevestigd. In de tijd dat hij op de middelbare school zat, luisterde hij graag naar Hilversum 3 (toen de popzender) en inmiddels luisterde hij lie­ver naar Hilversum 4 (de zender van klassieke muziek).

Ik weet nog dat ik mij afvroeg wat we hiermee aan moesten. Dat werd direct duidelijk. Van Dijk vertelde dat hij zijn loop­baan als vrijzinnig predikant was begonnen, maar nu rechtzinnig was. Was dat echter het eni­ge, dan zou hij de ellendigste van alle mensen zijn. ‘Dat zou net zijn’, zo zei hij, ‘als even aan het knop­je van de radio draaien en je gaat over van popmuziek op klassieke muziek.’ Zo kan je over­­gaan van oppervlakkige godsdienst op degelijke gereformeerde godsdienst.

Van Dijk haal­­de toen in zijn preek de oudvader Lodensteijn aan. Die heeft eens gezegd dat een onbe­keerd gereformeerd mens in Gods ogen niet beter is dan een atheïst. Dit was de inleiding van de preek waarin aan alle hoorders werd duidelijk gemaakt, dat voor ieder van hen de weder­ge­boorte als een eenzijdig wonder van God nodig was. Het is één van de door mij gehoorde pre­ken die ik mij nog bijna woordelijk kan herinneren.

Later heb ik een enkele keer wel cassettebandjes met preken van Van Dijk in de auto beluis­terd en eigenlijk altijd met instemming. Wie op internet zoekt, vindt daar een aantal preken. Zelf downloadde ik een preek over Jesaja 55:6: ‘Zoekt den HEERE, terwijl Hij te vinden is; roept Hem aan, terwijl Hij nabij is.’ Ik heb die onlangs in de auto op mijn mp3-speler beluis­terd. Het is een klassiek gereformeerde preek met een voluit bevindelijk karakter.

Van Dijk be­klemtoont dat we God pas gaan zoeken, als we Hem kwijt zijn. Wie echt iets kwijt is en nodig heeft, blijft zoeken, totdat hij gevonden heeft. Als zien we dat als wij God kwijt zijn niet, wanneer wij Hem gevonden hebben, gaan we verstaan dat Hij ons zocht en wij gevonden wer­den. Zowel het eenzijdige werk van God, als het klemmende appèl God te zoeken komen in die preek voluit tot hun recht. Wie een bijbelse preek wil horen, kan ik aanraden naar deze preek te luisteren.

 

Levensavond

Toen hij zeventig jaar was schreef Van Dijk op aandrang van zijn vrouw en op verzoek van uit­­geverij Callenbach een soort auto­bio­grafie. Na zijn emeritaat kreeg Van Dijk in toe­ne­men­de mate last van depressiviteit. Zijn vrouw zag goed in, dat schrijven over het eigen leven daarbij als medicijn kon functioneren. Van Dijk gaf deze bundel de titel mee Het nooit ver­lo­ren vergezicht.

Het is een rommelig en weinig samenhangend boek. Een boek helemaal in de stijl van Van Dijk, vol met anek­do­ten. Vooral ook een boek waarin doorklinkt dat Van Dijk zich door God vastge-grepen wist en dat daarom het vergezicht ontstond op de stad die fun­da­menten heeft. Een vergezicht ook dat bleef, al kon Van Dijk er aan het einde van zijn leven niet altijd bij.

Heel zwaar kwamen zijn amb­­telijke tekorten op Van Dijk af. Zijn wandel voor het aangezicht was lang niet altijd wat het had moeten zijn. Het enige wat overbleef was dat het bloed van Christus echt van alle zonden reinigt. Daarom sprak dit boek mij zo aan, ook al laat ik bepaalde in­zichten, zoals dat heet, voor rekening van de schrijver.

Er verschijnen nog al eens levens­be­schrij­vingen over predi­kanten en kinderen van God, waar­in de beschreven per­soon het na zijn b­­ekering zo ongeveer altijd goed lijkt te hebben ge­daan. Ik denk in dit verband aan Lina van der Kolk. Deze christin die toen reeds een hoge leef­tijd had bereikt, leerde ik kennen in de tijd dat ik in Opheusden stond. Formeel behoorde zij tot de Gereformeerde Gemeente in Nederland van Opheusden. Nog voordat deze gemeente in de jaren vijftig van de vorige eeuw scheurde, was zij echter thuis gaan lezen.

Lina van der Kolk had een zwakke ge­­­­­zondheid en de afstand van haar woning naar het kerkgebouw werd voor haar, die op zon­dag van geen enkel ver­voersmiddel gebruik wilde maken, wat lang. Wat haar feitelijk het zwaarst woog, was de ver­kil­ling van het kerkelijke leven. Zij was om die reden er meer en meer tegenop gaan zien naar de kerk te gaan.
Zij zei mij eens: ‘Er blijft zoveel overeind staan wat onderste boven moet. Predikanten die te hoog met zichzelf staan. Ambts­dragers en be­keer­­de mensen die op een voetstuk worden gezet en onbekeerde kerk­gangers die om hun recht­­­zinnig­heid en dege-lijkheid worden geprezen.’

Welke kanttekening je ook bij Het nooit verloren ver­ge­zicht van Van Dijk zou kunnen plaatsen, deze kant­teke­ningen niet. Van Dijk spaarde geen mensen en hij spaarde vooral zichzelf niet. Daarom bleef voor hem in de avond van zijn leven alleen maar over:

Zo ik niet had geloofd, dat in dit leven

Mijn ziel Gods gunst en hulp genieten zou,

Mijn God, waar was mijn hoop, mijn moed, gebleven?

Ik was vergaan in al mijn smart en rouw.

Wacht op den Heer', godvruchte schaar, houd moed!

Hij is getrouw, de bron van alle goed.

Zo daalt Zijn kracht op u in zwakheid neer.

Wacht dan, ja wacht, verlaat u op den Heer'.

 

Mijn herinneringen aan ds. Jac. van Dijk 2

De omkeer

In zijn tweede gemeente  's Gravenzande (de Tweede Wereld-oorlog was inmiddels uitgebroken) raakte Van Dijk betrokken bij het verzet. Het gevolg was dat hij werd opgepakt. Hij moest van Scheveningen naar kamp Amersfoort lopen. De gevangenen kwamen langs Benthuizen. Van Dijk was bekend dat daar in de negentiende eeuw ds. Ledeboer had gestaan. Het ging door hem heen dat ds. Ledeboer weliswaar een merkwaardige man was geweest, maar vooral een man die wist dat hij kon ster­ven en dat kon Van Dijk zelf niet zeggen.

Voordat Van Dijk gevan­gen werd genomen, had hij gestaan bij het sterfbed van een gemeentelid die weliswaar in de kaartenbak was ingeschreven, maar de kerk nooit aan de binnenkant had gezien. De man was in zijn leven een bruut geweest. Toen deze de laatste adem uitblies, zei de wijkverpleegster: ‘Hij is nu uit zijn lijden verlost.’ Door Van Dijk ging het heen dat als de Bijbel waar was, voor deze man het lijden nu pas begon.

Per vergissing werd Van Dijk in kamp Amersfoort vrijgelaten. Er werd een Van Duijn afge­roepen, maar Van Dijk dacht dat hij werd bedoeld. Overigens heeft ook de bewuste Van Duijn de vrijheid gekregen. Teruggekeerd in Naaldwijk legde hij zijn ambt neer, omdat hij voelde dat hij geen boodschap had. Op wonderlijke wijze werd in het tijdelijke voor hem gezorgd. Bij het lezen van een preek van Smytegelt over de tekst ‘Vergader u geen schatten op deze wereld’ werd de strik gebroken.
Van Dijk kreeg vrede met God en wist van de vrijspraak van schuld en straf. Hij werd naar eigen getuigenis, even­als in de negentiende eeuw bij Kohl­brugge het geval was geweest, niet alleen met het geloof, maar ook met de zekerheid van het geloof sneller dan de bliksem begiftigd. De HEERE redde zijn ziel van de dood om voor Gods aangezicht te wandelen.
Van Dijk voelde zich gedrongen weer te gaan pre­ken. Door kerkelijk Nederland ging al spoedig de mare dat een vrij­zinnige do­minee tot be­ke­ring was gekomen. Van Dijk kreeg een beroep uit Monster. Het streng recht­zin­nige Mon­ster lag niet ver van 's Grqavenzande. ‘Weten jullie wel wie jullie be­roe­pen?’, vroeg Van Dijk. Hij wees erop dat hij met een gescheiden vrouw was getrouwd. Een scheiding waar­aan zijn vrouw overigens geen enkele schuld had.
In die tijd was echtscheiding echter nog iets zeer uitzonderlijks. Het feit dat iemand met een gescheiden vrouw was getrouwd, was voor een gemeente vaak al een reden iemand niet tot ambtsdrager te verkiezen. Eén van de ou­der­lin­gen ant­woord­de: ‘De HEERE heeft u aanvaard. Zou­den wij het dan niet doen?!’

 

Teleurstelling

Van Dijk heeft als rechtzinnig predikant meerdere gemeenten gediend. Enige tijd bewoog hij zich aan de uiterste rechterkant van de gereformeerde gezindte. Later werd dat anders. Te­leur­stel­lin­gen met mensen speelden daarin een rol. Van Dijk zei eens: ‘De mensen van vroeger en de leer van nu.’ Menige vrijzinnige stelde in integriteit rechtzinnigen beschaamd.
Van Dijk had ook moeite met het groepsdenken dat helaas grote delen van de gereformeerde gezindte zo­zeer kenmerkt. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat Van Dijk niet altijd even tactvol was. Hij was een gemoedsmens en ook een impulsief mens. Dan moet echter ook worden gezegd dat hij een hekel had aan heilige huisjes en die - ongeacht wat voor hem de prijs persoonlijk was - om­ver schopte.

Zo ging Van Dijk eens voor in een hervormd-gereformeerde evangelisatie. Deze evan­gelisatie maakte gebruik van het kerkgebouw van de confessioneel georiënteerde hervormde gemeente ter plaatse. ’s Morgens volgden de diensten elkaar snel op. Terwijl de confessionelen het kerk­­ge­bouw verlieten, stonden de gereformeerde bonders al buiten de kerk te wachten.
Van Dijk is toen de preek als volgt begonnen: ‘’t Scheepke onder Jezus hoede met de kruisvlag hoog in top, neemt als arke van verlossing alle vrome bonders op.’ Dat was, zo zei hij zijn hoorders, het geloof wat hij voordat de dienst begon, bij hen had gezien. Hij had zich zeer gestoord aan de on­vriendelijke en afstandelijke houding naar anderen.
Vervolgens legde Van Dijk in zijn preek uit dat in de arke van verlossing alleen plaats is voor verloren zondaren. Zondaren die nog wel kunnen begrijpen dat God aan anderen genade schonk, maar niet kunnen be­grij­pen dat Hij dat aan hen deed. Ik hoorde dit verhaal vele jaren geleden. Ik ben mijn zegsman, die zelf bij deze dienst aanwezig was, vergeten te vragen of Van Dijk daarna nog in deze groep mocht voor­gaan.

In zekere zin schoof Van Dijk op. In de meeste gemeenten meer ter rechterzijde in de Her­vormde Kerk werd hij niet meer gevraagd. Anders lag dat voor de Alledagkerk in Am­sterdam. Hij was één van de predikanten die daar met grote regelmaat voorging. Van Dijk, die nooit erg van hokjes en vakjes had gehouden, ging in allerlei verbanden en samenkomsten voor. Zo sprak hij eens op een bijeenkomst waarin heel wat mensen van het Leger des heils aanwezig waren.
Een graag gezongen lied is deze kringen is: ‘Ik zie een poort wijd open staan, waar­door het licht komt stromen, van ’t kruis waar ’k vrij naar toe mag gaan.’ Van Dijk haal­de dit lied aan en stelde zijn hoorders toen de opmerkelijke vraag of zij de poort waarover het ging ook dicht hadden zien staan en hadden geleerd dat wij die met geen mogelijkheid open kun­nen krijgen. ‘Alleen als wij de poort dicht hebben zien staan, kan de deur in ons persoonlijk leven werkelijk open zijn gegaan,’ zo zei Van Dijk.
Al kon en moest je bij Van Dijk van een verschuiving spreken, hij zocht geen mensen te behagen. Dat was één van de constante factoren en nog belangrijker, dat genade alleen genade kan zijn als het voor ons persoonlijk een wonder is. Van Dijk bleef zich ook verbonden voelen aan kinderen van God uit de rechterflank van de gereformeerde gezindte die laag dachten van zich­zelf en het voor zich­zelf heel nauw namen.

Die verbondenheid is er altijd gebleven. Ik heb de indruk dat hij de laatste tientallen jaren van zijn leven contacten met hen heeft gemist. Mij is wel opgevallen dat meerdere hervormde gezel-schapsmensen die - als je met etiketten wilt plakken - rechts van de Gereformeerde Bond stonden, met respect over hem bleven spre­ken, ook al konden ze hem niet in alles volgen.

Diepe verbondenheid bleef Van Dijk ook in theologisch opzicht voelen met ds. J.P. Paauwe, die hij in de tijd dat hij in Gameren stond meer dan eens persoonlijk had bezocht. In die tijd ging hij ook samen met gemeenteleden uit Gameren naar doordeweekse diensten van Paauwe in Utrecht.
Geen theo­loog, zo heeft Van Dijk imeer dan eens gezegd, had hem zo beïnvloed als Paauwe, ook al deelde hij diens kerkelijke zienswijze dat er geen geopenbaarde kerk van Chris­tus in Nederland was, hele­maal niet. Wat hem in Paauwe aantrok, was diens vaste over­tuiging: ‘Die den Zoon heeft, die heeft het leven; die den Zoon van God niet heeft, die heeft het leven niet’ (1 Joh. 5:12). Dat is iets wat mij aan Van Dijk verbindt.
Zelf was ik al ge­stem­peld door de theologie van de pu­riteinen en Kohl­brugge, voordat ik in aanraking kwam met de geschriften van Paauwe. Be­hal­ve dat ik zijn kerkelijke visie niet bijval, mis ik bij Paauwe een pastorale benadering van hen die zwak zijn in het geloof. Maar met Van Dijk ben ik van overtuiging, dat Paauwe hel­der­­der dan menig ander prediker in de gereformeerde gezindte heeft verkondigd, dat een mens alleen door het geloof wordt gerechtvaardigd en vrede heeft bij God.

Mijn herinneringen aan ds. Jac. van Dijk 1

Van de kerkgeschiedenis kunnen we leren. Dat geldt ook als het gaat om de levensloop van hen die ons voorgegaan zijn in het geloof. In een biografie kan op een ongezonde wijze de gelovige in het middelpunt staan. Er is echter ook een andere kant. Een goede biografie laat ons zien dat het evangelie van Gods genade realiteit. Ze toont hoe het Woord van God werkelijk wordt in de harten en levens van mensen. Dan wordt trouwens ook duidelijk dat de allerheiligsten nog maar een klein beginsel van de nieuwe gehoorzaamheid hebben. Daarom kan alleen God alle eer krijgen. Ik hoop dat zo de levensschets die ik van ds. Jac. van Dijk biedt tot zegen mag zijn.

 

Inleiding

Op 9 januari jl. was het honderd jaar geleden dat ds. Jac. van Dijk het levenslicht zag. Hij over­leed plotseling op 14 april 1984 en vond op de dodenakker ”Heiderust” te Velp zijn laatste aardse rustplaats. Hij had bij zijn leven beschikt dat zijn begrafenis in stilte zou plaatshebben. Dr. C. A. Tukker leidde in de aula van het Velpse bejaardencentrum ”Beu­ken­hof” de dienst en sprak naar aanleiding van Psalm 56:14: ‘Want Gij hebt mijn ziel gered van den dood; ook niet mijn voeten van aanstoot, om voor Gods aangezicht te wandelen in het licht der levenden?’
Van Dijk had bij zijn leven aangegeven dat hij met deze woorden be­gra­ven wenste te worden. Zijn vriend Feike Asma, die ook bij zijn proefpreek in 1939 had ge­speeld, begeleidde daarbij de samenzang. Tijdens zijn leven was Jac. van Dijk in kerkelijke kring en ook daarbuiten een begrip. Hij was een zeer begaafd prediker die het evabngelie van Gods genade zeer eenvoudig kon uitleggen. Ouderen zullen zijn naam nog herinneren. Het is vooral met het oog op de jon­geren dat ik iets over hem wil vertellen.

 

Meester van Wijk en ds. Van Dijk

Zelf hoorde ik voor het eerst van ds. Jac. van Dijk op de lagere school in Kinderdijk uit de mond van meester Van Wijk, het hoofd van de school (directeur zeggen we tegenwoordig). We zouden als leden van de familie De Vries hem later oom Joost noemen. Meester Van Wijk had in Ga­meren bij ds. Jac. van Dijk catechi­satie gevolgd. Meer dan eens viel zijn naam. Bij­voor­beeld bij de uitleg van een antwoord uit de Heidelbergse Catechismus.
Meester Van Wijk (de vader van ds. A. van Wijk uit Herkin­gen) gaf dan meer dan eens door wat ds. Van Dijk daar­­over in een preek of cate­chi­sa­tieles had gezegd. soms schoten dan zijn ogen vol met tra­nen. Heel duidelijk was dat Van Dijk op hem een diepe indruk had gemaakt met diens pre­di­king van genade voor de grootste der zondaren. Genade die wij nodig hebben tot de laat­ste snik. In de tijd dat Van Dijk in Gameren stond, kwamen op bid- en dankdagen en tweede feest­dagen van heinde en ver men­sen naar de kerk. Thuislezers, paau­weaanen, oud­gere­for­meerden en niet te vergeten her­vorm­de gezelschapsmensen.

Niet alleen meester Van Wijk, maar ook diens vader, die jarenlang ouderling was geweest van de hervormde gemeente van Gameren, had aan Van Dijk een bijzondere band. Dat was trou­wens omgekeerd ook zo. Mevr. Van Dijk die de geestelijke omkeer (ik zal daar straks meer over vertellen) van haar man wel respecteerde, maar innerlijk niet kon volgen, heeft in een inter­­view in Terdege, dat een aantal jaren na het sterven van haar man met haar werd afge­no­men, gezegd dat Aaike (het Gamerse dialect voor Arie) van Wijk de oprechtste christen was die zij zich kon herinneren. ‘Deze bakker’, zo zei ze, ‘zou iemand nog niet voor een halve cent be­nadelen.’
Aaike van Wijk had heel lage gedachten van zichzelf. Hij voelde zich ver­bon­den aan Van Dijk, omdat die niet hoog opgaf van de bekeerde mens, maar wel van Chris­tus. Aaike van Wijk was bakker. Van hem werd ook wel gezegd dat als hij het brood dat hij ge­­bak­­ken had, uitventte, hij het Brood des levens ook nog eens gratis aanbood. Hij kon name­lijk niet zwijgen over Gods genade in Christus. De ver­bondenheid met Van Dijk bleef, ook toen Van Dijk zich meer naar de marge van de ge­re­formeerde gezindte bewoog. Aaike van Wijk bleef zeggen dat hij geen dominee zo duidelijk had horen verklaren wat ge­na­de is, ook in de in­ner­lijke beleving, als Van Dijk.

 

Wie was ds. Van Dijk?

Ds. Van Dijk groeide op in de vooroorlogse Gereformeerde Kerken, die toen nog een bol­werk van rechtzinnigheid waren. Al op de middelbare school bleek zijn grote godsdienstige be­­­langstelling. In zijn woonplaats Rotterdam woonde hij diensten bij van voorgangers uit al­ler­lei kerken en kringen. Hij ging theologie studeren in Utrecht. Inmiddels was hij over­ge­gaan naar de Hervormde Kerk. Hij groeide helemaal weg van de gereformeerde leer en werd ra­di­caal vrijzinnig. Zo vrijzinnig dat een lid van de toelatingscommissie hem zei, dat hij niet kon be­­grijpen dat voor iemand met zulke ideeën ruimte was in de Hervormde Kerk. Dat zegt wat. Immers in de Hervormde Kerk was sprake van allerlei wind van leer. Als vrijzinnig pre­di­kant heeft Van Dijk na een hulppredikerschap in Eindhoven, de gemeenten van Zalt­bom­mel en 's Gravenzande gediend.

Vanuit Zaltbommel moest hij eens een ringbeurt in Gameren vervullen. Hij probeerde zich aan te passen. Teruggrijpend op zijn gereformeerde opvatting hield hij een rechtzinnige preek. Gebke van Tuyl, die meer nog dan Aaike van Wijk in die jaren een stempel zette op de ker­ken­raad van de Hervormde gemeente van Gameren, vroeg hem na afloop van de dienst: do­mi­nee: ‘Gelufde de noe zelf wat ge geprekt het?’ Toen werd Van Dijk kwaad en hij liet dat mer­ken ook. Hij had zo zijn best gedaan en nog was het niet goed. Later zag hij het anders. Hier was een ouderling die nog dacht aan de ziel van een vrijzinnige predikant. Het is één van de re­­denen geweest dat toen hij jaren later een beroep kreeg naar Gameren, dit aan­nam.
Menige pre­dikant was bang voor Gebke van Tuyl. Als de prediking naar zijn mening te weinig bevin­de­lijk was, kon hij dat een predikant zeer ongezouten onder de neus wrijven. Echter in de dien­sten dat Van Dijk voorging, is er nooit een onvertogen woord in de consistorie gevallen. Van Tuyl voelde zich verbonden aan Van Dijk die het vrome vlees niet spaarde, maar die wel treurigen troostte vanuit de volheid van Christus.

 

 

The Hairstyle and the Head-covering of Women in the Congregation

Introduction

In America we have since a few years the so called head covering movement. This movement wants to restore the apostolic practice to women and girls practice the head covering during corporate worship. The website of the head-covering movement is: http://www.headcoveringmovement.com. I heartily agree with the aim of this movement. When the former century began, all over the world women came with a covered head to church, but in this same century this biblical custom disappeared in most congregations.
Already several years ago I wrote in answer to questions of a friend of mine with regard to head covering a short contribution. I republish it now on my weblog. I point not only to the head covering, but also to the wearing of long hair by women.

The exegesis of 1 Corinthians 12:2-16

       In 1 Corinthians 11:2 a new part of the first epistle of Paul to the Corinthians begins. Paul speaks about three items: 1) the hairstyle of women and their head-covering when praying and prophesy­ing (11:2-16); 2) how to come to the Lord's Table in a worthy manner (11:17-34); 3) how to use the gifts of the Spirit (12-14). He uses the word "ordinances" in this connection. That word means that the things, about which Paul writes, are authoritative apostolic commands. We are not allowed to say, that some of the things Paul states here, are culture-bound directions. When we say that what Paul says about the head-covering of women is culture-bound, there is no reason to say not the same in rela­tion of Paul's commands regarding the Lord's Supper. Only when the Scripture itself indicates, that commands were only meant for a certain period or for certain circumstances we are allowed to defend that position. The Word of God is our only and ultimately standard in all things relating to faith and practice.

       In verse 3 Paul states that the husband/man is the head of the wife/woman and Christ the head of the husband/man. Christ came to save sinners from their sins. He did not come to annul the creation-ordi­nances. It is a creation-ordinance that the man is the head of the woman. That remains the case in the Christian family and in the Chris­tian church. Both men and women are heirs of salvation, but they do not have in the same position in the family, the church and the society.

       The verses 4 and 5 make clear that several women in the congrega­tion of Corinth wanted to blur all distinctions between men and women. They rejected to wear a head-covering when the congregation came together to worship (praying and prophesying being the main parts of Christian worship; after the apostolic age and the closing of the new testament canon the place of the extra-ordinary gift of prophesying was take over by the preaching of the Word). Paul says that when a woman ref­uses to wear a head-covering it would be the same as it she was shaven. He takes it for granted that women have long hair. He makes a distinction between the long hair of women and the wearing of a head-covering. So we cannot say that the head-covering is just the long hair of women. The fact that women ought to have long hair is one of Paul's arguments to defend the wearing of a head-covering.

       The wearing of the head-covering has a deep symbolic meaning. The women profess by wearing a head-covering that they want to honour the creation ord­inances of the Lord. By Christ, the head of the church, these creation ordinances were not annulled but established. By not wearing a head-covering, women are bringing shame on the God-ordered male-female relationship. Ulti­mately it is disobedience of Christ as head of the Church. (Men are not expected to wear a head-covering in the gather­ings of the Ch­ris­tian congregation. They are free in Christ. In the Jewish synag­ogues men are expected to cover there heads. It is a dec­laration of loyalty to the law of Moses and to one's intent to seek salvation by the law.)

       In verse 6 stresses the point that it is a disgrace for women not to have long hair. This was taken for granted in Corinth. The problem in Corinth was that several women did not wear a head-covering in the assembled church.

       In the verses 7-10 Paul relates the ordinance that women ought to wear a head-covering in worship to the creation-order. A second argu­ment he uses in this connection is that they ought to do it for the sake of the angels. The best explanation is that one of the tasks of the angels is to guard the ordinances of God.

       In the verses 11-12 Paul stresses the point the men and women need each other. Although they have a different position in the family and the Christian church they have all free entrance to God through Christ. The duty of men and women is to honour God. In that era there is no difference.

       In the verses 13-15 Paul does an appeal on the Corinthians themselves. They themselves know that it is not proper for a woman to pray without a head-covering. They know that because nature teaches us it. Is nature just a word for culture or that it mean God's creation ordinance. When we compare the use of nature in 1 Corinthians 11 with its use in Romans 1, it is clear that Paul meant the latter. Nature means God's creation order.

       In verse 15 Paul states that the long hair is give to the women for a covering. The view that Paul means that the long hair is the head-covering he pleads for, is in contradiction with the verses 5 and 6. We must understand the meaning of this verse by analogy. Since women have by nature been given long hair as a covering, that in itself points to their need to be covered when praying and prophesying.

       In verse 16 Paul makes a final argument. Several women in Corinth were contentious in defending the view that women are not obliged to wear a head-covering in the assembled church. Paul argues that neither he nor the Christian churches elsewhere agree with that point of view. Everywhere women were wearing head-covering in the assembled church.

       The way I explain this passage of Scripture is in accordance with the view of the expositors of the Bible during the centuries. I mention only Calvin and Matthew Henry. Also the majority of modern commenta­tors agree with this explanation as such.The problem lies with their application for now. 
Most of them say then that we are not obliged to follow Paul's command concerning the head-covering because we live in a different cultural situation.That is a dangerous argument. Paul himself does not present what he says as culture-bound directions. When we argue in this way we open the door for Bible-criticism declaring the things we don not want to believe or to do to be just culture-bound.

The gospel must be preached full and free, but we must adore the preaching of the gospel with a close walk with God. The head-covering of the women during corporate worship is an element of that close walk with God.

Gereformeerd en katholiek 3

Het karakter van de eenheid van de Kerk

Voor Rome is de eenheid van de Kerk een uiterlijke en structurele eenheid. Men aanvaardt de leiding van de bisschoppen en de paus. Voor de Reformatie daarentegen is de eenheid allereerst een geestelijke zaak. Eenheid is eenheid van geloof, is overeen-stemming met het getuigenis van profeten en apostelen. Uiter­lijke eenheid moet ons na aan het hart liggen, maar met aanvaarding van de Reformatie is een zekere aanvaarding van het gegeven dat de Kerk niet tot één uiterlijke openbaringsvorm kan worden beperkt gegeven.
In de tijd verschillen de open­ba­ringsvormen van de Kerk. Onder het oude verbond had de Kerk een andere gestalte dan onder het nieuwe ver­bond. Door ons beperkte verstaan van de Schrift kunnen er echter ook naast elkaar open­ba­ringsvormen van de ene, katholieke christe­lijke Kerk bestaan. Het kan niet alleen, op menige plaats is het metterdaad het geval. Wie daarvan in geen enkel opzicht wil weten, moet de kleine protestantse groepering waartoe hij behoort als de Kerk zien. Veel logischer is dan echter de stap om zich onder Rome te voegen.

De Reformatoren hebben nooit ontkend dat onder Rome nog ware gelovigen zijn. Echter, dat was naar hun vaste overtuiging niet dankzij, maar ondanks de specifiek roomse leer. Zij wens­ten dat iedere christen de roomse ballast van zich af zou schudden en in de ware zin van het woord katholiek zou worden.
In zijn brief aan kardinaal De Sadolet, die de inwoners van Genève ertoe had opgeroepen weer te keren naar Rome, schreef Calvijn: ‘Geve de Heere, Sado­­­let, dat u en al de uwen nog eens tot het in­zicht mogen komen dat de eenheid van de kerk door geen andere band tot stand wordt ge­bracht dan wanneer Christus, de Heere Die ons met God de Vader verzoend heeft, ons uit deze ver­splintering vergadert tot de gemeenschap van Zijn lichaam om ons zo door Zijn Woord en Geest alleen tot één hart en één ziel te doen samen­groei­en.’

Wie echt katholiek wil zijn, moet zich niet onder Rome voegen of onder Rome blijven. Ka­tho­liek zijn betekent niet in de laatste plaats dat wij geloven wat altijd en overal door de Kerk is beleden. Kern daarvan is dat de Drie-enige God de God is van volkomen zalig-heid. De Maria­verering en de pauselijke onfeilbaarheid behoren daar bepaald niet bij. Juist met het oog op de laatst genoemde zaken, moeten wij zeggen dat Rome sinds de zestiende eeuw haar katho­lieke karakter alleen nog maar meer heeft prijsgegeven.

 

De gereformeerde belijdenis als diepste expressie van het katholieke geloof

We mogen zeggen dat de gereformeerde belijdenis de diepste expressie is van de inhoud van de Bijbel en daarmee van het katholieke christelijke geloof. Op een aantal heel fundamentele vra­gen, waarvan het aantal feitelijk gering is, geeft de gereformeerde belijdenis een antwoord. Dat is dat de Bijbel de uiteindelijke bron en norm van het geloof. Niet de Kerk bepaalt hoe wij de Bijbel moeten lezen, maar uit de Bijbel weten wat de Kerk en haar kenmerken zijn.
De levende God is de Drie-enige God en als zodanig de God van volkomen zaligheid. Levend geloof is geen menselijke prestatie maar wordt door de Heilige Geest, Die Heere is en levend maakt, in ons gewerkt. Jezus Christus heeft als God Die mens werd de hitte van Gods gram­schap geblust. De enige grond van vrijspraak in Gods gericht is en blijft wat Christus voor ons en in onze plaats heeft gedaan. Het levende geloof en niet deelgenootschap aan de sacramenten is bepalend voor de zaligheid en voor het zijn van een levend lidmaat van Gods kerk,

Over deze zaken is tussen alle ware christenen niet alleen als zij tot een kerk van gereformeerde belijdenis behoren, overeenstemming zeker op het niveau van geloofsbeleving. De gerefor­meerde belijdenis stelt dat ook kinderen van christenouders bij de kerk behoren en daarom ge­doopt behoren te wezen. Daarnaast voor-onderstelt zij de zogenaamde presbyteriale vorm, van kerk­regering. Hoe belangrijk deze zaken ook zijn, zij behoren niet tot de kern van ons geloof. Een gereformeerd christen behoeft zich niet bezwaard te voelen om anglicanen als Newton en Ryle en baptisten als Spurgeon en Philpot als medechristenen te erkennen.

Van belang is ook dat wij het verschil zien tussen geloofsartikelen en theologische zienswijzen, al weet ik dat de grens niet altijd gemakkelijk is te trekken. Bij theologische zienswijzen denkt ik aan de exacte formulering van bijvoorbeeld de verkiezingsleer (infra- of supralapsarisme), de precieze formulering van de verbondsleer. Wie al te veel belang toekent aan bepaalde ziens­wij­zen, draagt daarmee onbedoeld bij aan het feit dat mensen het belang van de bijbelse en gere­formeerde leer niet meer zien. Men mag zelf aan een bepaalde zienswijze de voorkeur geven, maar daarmee is die zienswijze nog niet de leer van de kerk.

Laten wij het katholieke karakter van de gereformeerde belijdenis onderstrepen. Zij geeft de juist antwoorden op vragen waarop elke bijbellezer en christen een antwoord moet geven en trouwens al gegeven heeft, al is dat vaak onbewust. Moge het onze innerlijke overtuiging wor­den dat de gereformeerde belijdenis ten volle recht doet aan het ge­tui­genis van de Heilig en Schrift. De Heere geve ons wijsheid dat aan anderen duidelijk te maken in de gestalte: Ik ben een vriend en metgezel van allen die Uw naam ootmoedig vrezen.

Gereformeerd en katholiek 2

Rome en de Reformatie: overeenkomsten en verschillen

Dit alles neemt niet weg dat de Kerk van de Reformatie in haar belijdenis inhoudelijke over­een­­komsten heeft met Rome. Dat is niet vreemd, als wij bedenken dat de Reformatie een her­vor­ming van de bestaande Kerk was. Als het gaat om de boodschap kan je zeggen dat de ver­schillen tussen Rome en de Refor­matie niet zozeer de Godsleer en de christologie raken, maar het werk van de Heilige Geest. Volgens Rome spreekt de Geest door de Schrift en de traditie van de kerk belichaamd door de paus. Ge­hoorzaamheid aan God is voor Rome altijd gehoor­zaam­heid aan het levend leergezag van de kerk. Daartegenover stelt de Reformatie dat de Kerk aan de Schrift onderworpen is.

De Reformatie stelt dat de Heilige Geest het geloof werkt door het geloof en ver­sterkt door het gebruik van de sacramenten, terwijl Rome stelt dat de sacramenten genade­middelen. Vol­gens Rome worden we door de Heilige Doop in de Kerk opgenomen, terwijl de Refor­ma­tie, en zeker de gereformeerde Reformatie, betuigd dat zij die reeds deel uitmaken van de Kerk, hetzij als volwassene door geloof, hetzij omdat men uit christenouders is ge­bo­ren of als kind in een christelijk gezin opgenomen, het sacrament van de Heilige Doop mogen ont­van­gen.

Rome kent aan de Kerk en haar ambtsdragers een heilsbemid-delende betekenis toe. Er is al­leen toegang tot God via de Kerk als instituut. De Reformatie leert dat er voor elke gelovige rechtstreeks toegang tot God is door Jezus Christus. De Kerk is voor de Reformatie allereerst de gemeenschap van alle ware gelovigen vanaf het begin van de geschiedenis tot aan de jong­ste dag.
Op de vraag hoe een mens voor God kan bestaan, verwijst Rome naar kwaliteiten in de mens, ook al worden die toegeschreven aan God genade. De Reformatie verwijst enkel en alleen naar het werk van Christus buiten ons. De mens is alleen door geloof in wat Christus voor hem en in zijn plaats deed rechtvaardig voor God. Ook over zijn allerbeste werken heeft hij verzoening nodig.

 

 

De aantrekkingskracht van Rome

Toen ik aan catechisanten uitlegde waarom wij niet rooms-katholiek zijn, maakte één van hen de opmerking: ‘Maar dominee, wij worden echter niet rooms. Voor ons is het evangelische ge-dachtegoed een veel grotere dreiging. Dat heeft aantrek-kingskracht.’
Nu, ik begrijp die op­mer­king en het laat zien hoe actueel de Dordtse Leerrgels zijn. Het overgrote deel van de evan­ge­lischen nu en trouwens ook nog eens van velen die behoren bij kerken met de gerefor­meerde belijdenis, huldigen standpunten die op bijbelse gronden in de Dordtse Leerrgels zijn ver­oor­deeld. Echter, het is niet juist dat Rome op geen enkele protestant aantrekkingskracht uit­oe­fent, al heeft het aanzien van Rome danig schade opgelopen door de seksschandalen die wereldwijd openbaar zijn gekomen.

Dan nog blijft dat met name onder hoger geschoolde protestanten de drang voorkomt over te stappen naar Rome en sommigen dat ook metterdaad hebben gedaan. Vooral speelt een rol dat men de grote verdeeldheid van het protestantisme en de nadruk van de verschillende kerk­ge­noot­schappen op hun eigen identiteit moe is.
In Amerika worden evangelicals aange­trok­ken tot Rome van­wege het zo ge­rin­ge historische besef en de grote oppervlakkigheid van een niet on­be­langrijk deel van de evan­ge­lische beweging. Rond de vorming van de PKN hebben meer­deren die daarin zijn mee-gegaan, zozeer het belang van uiterlijke eenheid boven eenheid van het geloof benadrukt, dat het moeilijk is om de vraag te onder-drukken of dan de Reformatie niet als een vergissing moet worden gezien.

 

 

Het karakter van de eenheid van de Kerk

Voor Rome is de eenheid van de Kerk een uiterlijke en structurele eenheid. Men aanvaardt de leiding van de bisschoppen en de paus. Voor de Reformatie daarentegen is de eenheid allereerst een geestelijke zaak. Eenheid is eenheid van geloof, is overeen-stemming met het getuigenis van profeten en apostelen. Uiter­lijke eenheid moet ons na aan het hart liggen, maar met aanvaarding van de Reformatie is een zekere aanvaarding van het gegeven dat de Kerk niet tot één uiterlijke openbaringsvorm kan worden beperkt gegeven.
In de tijd verschillen de open­ba­ringsvormen van de Kerk. Onder het oude verbond had de Kerk een andere gestalte dan onder het nieuwe ver­bond. Door ons beperkte verstaan van de Schrift kunnen er echter ook naast elkaar open­ba­ringsvormen van de ene, katholieke christe­lijke Kerk bestaan. Het kan niet alleen, op menige plaats is het metterdaad het geval. Wie daarvan in geen enkel opzicht wil weten, moet de kleine protestantse groepering waartoe hij behoort als de Kerk zien. Veel logischer is dan echter de stap om zich onder Rome te voegen.

De Reformatoren hebben nooit ontkend dat onder Rome nog ware gelovigen zijn. Echter, dat was naar hun vaste overtuiging niet dankzij, maar ondanks de specifiek roomse leer. Zij wens­ten dat iedere christen de roomse ballast van zich af zou schudden en in de ware zin van het woord katholiek zou worden.
In zijn brief aan kardinaal De Sadolet, die de inwoners van Genève ertoe had opgeroepen weer te keren naar Rome, schreef Calvijn: ‘Geve de Heere, Sado­­­let, dat u en al de uwen nog eens tot het in­zicht mogen komen dat de eenheid van de kerk door geen andere band tot stand wordt ge­bracht dan wanneer Christus, de Heere Die ons met God de Vader verzoend heeft, ons uit deze ver­splintering vergadert tot de gemeenschap van Zijn lichaam om ons zo door Zijn Woord en Geest alleen tot één hart en één ziel te doen samen­groei­en.’

Wie echt katholiek wil zijn, moet zich niet onder Rome voegen of onder Rome blijven. Ka­tho­liek zijn betekent niet in de laatste plaats dat wij geloven wat altijd en overal door de Kerk is beleden. Kern daarvan is dat de Drie-enige God de God is van volkomen zalig-heid. De Maria­verering en de pauselijke onfeilbaarheid behoren daar bepaald niet bij. Juist met het oog op de laatst genoemde zaken, moeten wij zeggen dat Rome sinds de zestiende eeuw haar katho­lieke karakter alleen nog maar meer heeft prijsgegeven.

 

Gereformeerd en katholiek 1

Inleiding

Al weer enige jaren geleden verscheen een boek van een aantal protestantse auteurs met de titel Wij zijn ook katholiek. Terecht wilden zij daarmee aangeven dat het protestantisme claimt katholiek te zijn. Toch weet ik zeker dat de hervormers met deze titel niet geheel gelukkig ge­­weest zouden zijn. Met het woord ‘katholiek’ zouden zij geen enkele moeite hebben gehad, maar wel met het woord ‘ook’. De Reformatie wilde niet ook, maar juist katholiek zijn en be­streed dat Rome dit was. Zij was er diep van overtuigd dat wie echt katholiek wilde zijn, ge­hoor dien­­­de te geven aan de oproep tot reformatie van de Kerk. De Reformatie heeft Rome een schis­­­matieke houding verweten, omdat zij niet de apostolische erfe­nis niet ongeschonden be­waarde.

Wanneer de reformatoren zich katholiek wisten, is dat omdat zij zonder eniger reserve in­stem­den met de leer van de Vroege Kerk met betrekking tot de Drie-eenheid en de persoon van de Heere Jezus Christus. Het getuigenis van de middeleeuwse theoloog Anselmus, dat met de dood van Christus de toorn van God over de zonde is verzoend, werd door hen hartelijk bij­ge­vallen. Tenslotte konden zij van Augustinus, die terecht als de kerkvader van het Westen is ge­­­ka­rak­teriseerd, zeggen dat hij geheel de onze was. Daarbij dachten zij aan het getuigenis van Augustinus over de erfzonde en het overwinnende karakter van Gods genade. God maakt van vijanden vrienden. De zaligheid is enkel uit genade.

De katholiciteit van de Kerk bestond voor de reformatoren allereerst in de eenheid van het ge­loof en niet in de eenheid van structuren, ook al hadden structuren volgens hen waarde. Heel mooi en tref­fend is deze visie op eenheid en katholiciteit in artikel 27 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis gefor­mu­leerd. Wat de Refor­matie vroeg was dat de Kerk van haar dagen zich ontdeed van haar ballast. Dan moeten wij denken aan de ver­ering van Maria en de heiligen, aan de claim van de paus dat hij de opvolger van Petrus en de plaatsvervanger van Christus op aarde is, en niet te vergeten aan de leer dat de priester de macht heeft om brood en wijn bij de eucharistie in het lichaam en bloed van Christus te ver­an­de­­ren en dat daarom ver­vol­gens aan deze tekenen zelf goddelijke verering toekomt.

 

Heeft de secularisatie gevolgen voor onze houding ten opzichte van Rome?

De laatste tijd horen wij steeds meer dat wij bij de secularisatie waarin wij ons nu bevinden, veel meer moeten beklemtonen wat ons met Rome verbindt dan wat ons van Rome scheidt. Ik zou daarbij een aantal kanttekeningen willen plaatsen. Allereerst is het zonder meer waar dat in ethisch opzicht Rome tal van zaken gemeen heeft met het orthodoxe protestantisme. Wel pleegt Rome haar ethiek sterk vanuit een ten opzichte van de Schrift verzelfstandigd natuur­recht te funderen. Echter, dat neemt niet weg dat protestanten en rooms-katholieken gezamen­lijk pro­test kunnen aantekenen tegen een ethiek die uitgaat van de autonomie en het zelf­be­schik­­kings­­recht van de mens. Het verzet van de geseculariseerde mens tegen alles wat met God te maken heeft, treft op gelijke wijze Rome en de Kerk van de Reformatie. Lang niet altijd is kritiek van de wereld op Rome kritiek op het typisch roomse binnen Rome. Het geldt meer dan eens ook het algemeen christelijke.

 

The Glory of the Cross 10

The Death of the Lord Jesus Christ Yields a Victory over the Powers of Darkness

Since the Fall of Adam, Satan can be called the prince of this world. The world is full of demons; this is often recognized and felt more in other cultures than in our Western culture. But no one will be able to deny that there are numerous powers who seek to influence our lives. However, the Bible sets before us the Lord Jesus Christ as the conqueror of all demonic powers. By His death, the Lord Jesus Christ has “spoiled principalities and powers; he made a show of them openly, triumphing over them in it” (Col. 2:15).

The life of those who live without God is dominated by evil forces and demons. The cross of Christ not only quenches the wrath of God toward sin and gives us strength to live a holy life before God, but it also makes possible the conquering of principalities and demons. Through the cross, you will become a liberated person, delivered from uncertainty, fear, and bondage.

The same Lord Jesus Christ who died on the cross is also the conqueror. Whoever belongs to Him need not be fearful of any of the powers of this world. It is the privilege of a Christian to know that in Christ he is more than a conqueror; nothing can separate him from the love of Christ (Rom. 8:38–39). In contrast to the fear, uncertainty, and bondage of man apart from Christ stands the joy, certainty, and freedom of the Christian.

Reconciled with God through Christ, a Christian serves God with love, freedom, and joy. In union with Christ, he knows he is truly free. The fact that Jesus Christ is the Conqueror is also expressed in His name of “Lord.” There is not a power in the world that either could or can stand before Him. Knowing that we belong to the Lord Jesus Christ, the Lord of lords, causes us to be of good cheer.

The Glory of the Cross 9

The Death of the Lord Jesus Christ Is the Fountain from which Proceeds a Holy Walk with God

The Lord Jesus Christ came to this world to save sinners from their sins. His death on the cross is not only the basis for the forgiveness of sins, but also the fountain from which proceeds the renewal of life; it empowers us to break with sin and live a holy life before God. The connection between the crucifixion of Christ and a holy walk before God is articulated in various passages of the New Testament. For example, in 2 Corinthians 5:15, the Apostle Paul states, “The love of Christ constrains us.” He then proceeds to explain that if Christ died as one on behalf of all, they have all died with Him. He died so that they would no longer live unto themselves, but for Him who “died for them, and rose again” (2 Cor. 5:15).

The love of the Lord Jesus Christ, who vicariously surrendered Himself to be nailed to the cross, is the fountain from which proceeds our love toward Him. The Apostle John wrote in his first letter, “We love him, because he first loved us” (1 John 4:19). Paul wrote to the Galatians that the world was crucified unto him and he unto the world through the cross (Gal. 6:14). Since the cross of Christ had become the governing principle of his life, the world was no longer attractive to him, and he was no longer attractive to the world.

It is an essential component of the Christian life that we serve God voluntarily and wholeheartedly. Such readiness to serve proceeds from the fact that the love of Christ toward us, unveiled in His passion and death, has renewed our lives. The inseparable connection between the atoning work of Christ and the holy walk of the Christian is also formulated in Colossians 1:21–22: “And you, that were sometime alienated and enemies in your mind by wicked works, yet now hath he reconciled in the body of his flesh through death, to present you holy and unblameable and unreproveable in his sight.” The way Paul connects the cross of Christ and the holy walk of the Christian is yet another confirmation of the internal efficacy of the sacrifice of Christ.

It is inconceivable that those for whom Christ has died would not also tangibly begin to live a holy life. His death is the sole and complete foundation of both the forgiveness of sins and a holy walk with God. The stripes that Christ received on the cross are the cure for our sinful walk and existence. Christ has borne our sins so that we would die to sin and learn to live righteously (1 Peter 2:24). He who knows that his sins have been pardoned for Christ’s sake will desire to be conformed to Christ. We can only live a holy life before God if we have tasted the love of Christ. Only he who is in Christ will be a new creature. Living a holy life before God is a daily struggle; as we endeavor to do this, we will be opposed by the world, the devil, and our own sinful existence.

Meditating upon the passion and death of Christ and looking to Him who is seated at the right hand of the Father are divinely ordained means to mortify sin and live a holy life. It is how we can be connected to the fountain of a truly holy life, Christ Himself. Not only has He been given unto us to be our wisdom, righteousness, and redemption, but also our sanctification (1 Cor. 1:30).

The Glory of the Cross 8

The Suffering and Dying of the Lord Jesus as the All-sufficient Ground of Salvation

The New Testament presents the Lord Jesus Christ, who vicariously made atonement for sin and was subjected to its punishment, as the representative of all His people. As Adam represented all of humanity in his covenant breach, and we have all sinned in Adam, so the Lord Jesus Christ represented all those whom the Father had given Him. Adam brought sin, death, and the curse into the world. The Lord Jesus Christ, on the contrary, brought life and peace (Rom. 5:12–21; 1 Cor. 15:45–49). Because of the vicarious work of Christ, the Father views us as if we had done what Christ did for us.

Substitution and representation are not mutually exclusive, but are complementary to each other. Representation shows the intimate nature of substitution. The idea of recapitulation, which surfaced in church history with Irenaeus, gives expression to the representative nature of the work of the Lord Jesus Christ. In connection with the doctrine of atonement through satisfaction, as articulated by Anselm and fleshed out by the Reformers, it expresses the riches of the atoning work of the Lord Jesus Christ.

The fact that the passion and death of the Lord Jesus Christ constitutes the perfect foundation of salvation is inseparably connected with the fact that the Lord Jesus Christ represented His own vicariously in His passion and death. To safeguard salvation and to guarantee its outcome fully, nothing needs to be added to what the Lord Jesus accomplished. This brings us to the relationship between reconciliation with God and justification by faith in Christ that is highlighted throughout the New Testament (cf. Rom. 3:21–31, 8:28–39; 2 Cor. 5:11–21). The obedience of the Lord Jesus Christ is the only and complete foundation of our justification. Since God did not spare His own Son, all accusations that are leveled against us have been stripped of their legal claims, and nothing can separate us from His love. Christ has delivered us from the curse of the law, and there is therefore no condemnation to them that are in Christ Jesus (cf. Rom. 8:1; Gal. 3:13).

It is impossible that one of those for whom the Lord Jesus Christ has shed His blood will go lost. The Lord Jesus stated this very clearly in John 10:28–29: “And I give unto them eternal life; and they shall never perish, neither shall any man pluck them out of my hand. My Father, which gave them me, is greater than all; and no man is able to pluck them out of my Father’s hand.” Christ’s work on the cross not only made reconciliation possible, but also accomplished the reality of it.

The latter does not discount that we are only personally reconciled with God when the Holy Spirit bestows the gift of faith upon us; the New Testament never teaches that we are justified by the blood of Christ, but rather that we are justified by faith. Our faith does not complement the work of the Lord Jesus Christ; it is a fruit of it. “Herein is love, not that we loved God, but that he loved us” (1 John 4:10). “But God commendeth his love toward us, in that, while we were yet sinners, Christ died for us” (Rom. 5:8).

Whoever teaches that the Lord Jesus Christ has died for every human being thereby denies the truths of the New Testament that Christ has sacrificially given Himself for us. It is the language of God’s church to confess that she may thus be completely certain of her eternal salvation. Whoever claims that the efficacy of the crucifixion of the Lord Jesus Christ is universal denies its efficacy. In times of need and distress, the only anchor of the Christian is the sacrifice of Christ as the foundation of salvation; nothing more is needed.

This testimony of Scripture regarding the efficacy of Christ’s death is confirmed in the experience of God’s children. August Montague Toplady (1740–1778) expressed it thus:

Rock of Ages, cleft for me,
Let me hide myself in Thee;
Let the water and the blood,
From Thy wounded side which flowed,
Be of sin the double cure;
Save from wrath and make me pure.

Since according to God’s purpose Christ atoned our guilt, it would be contradictory to God’s justice if one were to perish for whom Christ has made payment. Payment does not have to be made twice - first by Christ and then again by the one for whom He died. That is the inherent comfort in recon-cilia-tion by way of satisfaction, specifically in regard to the particular nature of the atonement.

That the crucifixion of the Lord Jesus Christ is the perfect warranty of eternal salvation for all whom the Father has given to Him does not diminish the all-sufficiency of the atonement. The blood of the Lord Jesus Christ is abundantly sufficient to atone for the sins of the entire world. It is therefore not without significance that the Lord Jesus is referred to as the Lamb of God who takes away the sins of the world and the Bread that gives life to the world (cf. John 1:29; 6:33). Whoever hears the gospel does not need to wonder whether there is sufficient latitude in the invitation of the gospel for him to return to the Lord and be reconciled with Him. The Canons of Dort emphasize both the particular nature as well as the all-sufficiency of the atonement. We shortchange the witness of the Bible if we neglect one of these aspects.