The Canon of the New Testament

Kruger can be seen as a real expert on the history of the formation of the canon of the New Testament. He combines his great academic insight with a deep love for the Bible as the Word of God. This combination of academic quality and piety is a model for every biblical scholar. In 2013 a second book written by him was published on this subject. Quite a lot of New Testament scholars see the canon of the New Testament as a ecclesiastical product of the fourth century.

This view is not in accordance with the classical view on the canon. In his last book Kruger tackles the five most prevalent objections to the classic, Christian understanding of the emerging, self-authenticating collection of authoritative counterparts to the Old Testament. These five objections are: 1. We must make a sharp distinction between Scripture and canon; 2. There was nothing in earliest Christianity that might have led to a canon; 3. Early Christianity was averse of written documents; 4.The New Testament authors were unaware of their authority; 5. The New Testament books were first regarded as Scripture at the end of the second century.

Kruger distinguishes three models for the canon of the New Testament: the exclusive, functional and ontological model. Each model has its merits, but the one model does not exclude the other. The exclusive model thinks that only from the fourth century we can speak of the canon of the New Testament. It is true that in the fourth century there came a universal consensus about the exact boundary of the canon, although we must stress that this consensus was just recognized. It was not the result of a somewhat arbitrary ecclesiastical decision.

Nevertheless, already form the second century there are quite a lot of data that point to the use of books of the New Testament as Scripture having the same authority as the Old Testament books. This is the functional model of canon. This model is based on the use of books as Scripture. Very important are here the witness of Irenaeus and the Muratorian fragment. The last list confirms the scriptural status of at least 21 and perhaps 22 books of the New Testament. Revelation, Hebrews, James and 1 and 2 Peter are not mentioned. Whether 3 John is included is not sure.

Kruger says that the functional model has many positive elements and provides a welcome balance to the exclusive definition of the New Testament canon. He states that also the functional model has its weaknesses. Some books that were not included in the final canon of the New Testament had at least almost the status of Scripture. Especially the Pastor of Hermas can be mentioned in this context.

A much more important weakness of the functional model – a weakness that it shares with the exclusive model – is that it fails to address the ontological status of the New Testament books. The books that finally found their way in the canon of the New Testament have an intrinsic quality not found in others. They are written by the apostles or their direct companions. That was the reason already in the Muratorian frag­ment the Pastor of Hermas was not regarded as Scripture, because it was written quite recently.

Although 1 Clements was written roughly in the same period as the last books of the New Testament, it was never regarded as Scripture, because its author clearly made a distinction between his own authority and the authority of the apostles. Kruger points to the importance to have a clear sight on the intrinsic quality of the New Testament books. In regard with the question of the canon he speaks of the ontological model. This model is quite often completely neglected, although it is finally the most important model.

For early Christianity the decisive criterion was the apostolic nature of a document. Pseudonymity was for them a definite reason not to recognize a document a Scripture. Kruger challenges ably the view that the early Christians were averse of written documents. Already from its very beginnings Christianity had a canon, namely the canon of the Old Testament.

The statement of Papias that an eyewitness must be preferred above a written testimony, he means that a direct testimony must be preferred above an indirect testimony. The gospels are eyewitness accounts in written form and have for the new generations the same value and status as the original oral eyewitness accounts.

Kruger denies that the apostles did not realize their own authority. The data point in a complete opposite direction. The apostles realized that their authority stood on the same level as the authority of the Old Testament prophets. Then we must not forget that all writers of the Old Testament were seen as prophets. The apostles knew that their authority was in a certain sense an extension of the authority of Jesus Christ.

It is no coincidence that beginnings of the written down of the New Testament documents corresponds with the rise of Christianity as a missionary movement in the fifties and sixties of the New Testament. The need of written eyewitness accounts, of what Jesus had said and had done, was more and more felt. Especially Paul wrote letters to congregations founded by his missionary work. The letters quite often written because of problems in the congregations were a form on extended personal and apostolic presence.

I would add that letters in Antiquity used to have a semi-public status. The writes knew that his letter was preserved, shared with others and used in other context. This means that although having a somewhat occasional nature the apostles knew already from the beginning that what they put down to writing had form that moment an apostolic authority.

Kruger rightly states the formation of the canon represented the working of forces that were already present in primitive Christianity and made some form of canon virtually inevitable. Following David Meade Kruger says that the apocalyptic nature of Christianity provided a strong inner reason for extension of Scripture. We see in all forms of apocalypticism in the period of the Second Temple that written documents were produced.

The fact, that written documents in the form of the book of the Old Testament were essential for Christianity from its very beginning, means that among early Christians there were literate people. This must have been especially true for spiritual leaders. In the second place we must realize that orality and textuality cannot be seen as opposites.

In the Ancient world an illiterate person could be intimately familiar with a written text. Texts were written to be performed orally. This is certainly true not only of the New Testament letters but of all New Testament documents. Kruger has done us a great service by giving us many arguments that ontological model of the canon – a model that is connected with apostolic authority and divine inspiration belongs to the very essence of the Christian religion.

Michael J. Kruger, The Question of Canon: Challenging the status quo in the New Testament Debate, Apollos, Nottingham 2013; ISBN 978-1-78359-1-004-9; pb. 256 pp., prijs £14,99.

De canon van het Nieuwe Testament

De gemiddelde kerkganger realiseert zich niet of nauwelijks dat de Bijbel eigenlijk om een ver­­zameling van boeken is, 39 voor het Oude en 27 voor het Nieuwe Testament. Deze 66 boe­ken vormen samen het ene Woord van God. Echter, voor menige bijbel-wetenschapper is de Bijbel niet meer dan een verzameling van boeken van het oude Israël en de vroege kerk. De canon, die grens trekt tussen boeken die wel en niet bij de Bijbel behoren, wordt als een louter kerkelijke be­slissing gezien.

De canoniciteit van Bijbelboeken zegt dan alleen iets over de wij­ze waarop de chris­te­lijke kerk deze boeken waardeert maar niets over die boeken zelf. In deze zienswijze had de canon er ook anders uit kunnen zien. Zonder het goddelijke karakter en de inspiratie van de nieuwtestamentische boeken te ontkennen is de positie van Rome dat wij het ge­­zag van de Schrift aanvaarden op het gezag van de Kerk. De Kerk gaat aan de Schrift vooraf.

Over de canon van het Nieuwe Testament schreef de Amerikaanse nieuwtestamenticus Michael J. Kruger een belangwekkende studie. De reeds geschetste zienswijze typeert Kruger als de gemeen-schapsgeoriënteerde visie. Eén van de bezwaren ertegen is dat de consensus bin­­­­nen de christelijke Kerk zoals die zich in de vierde eeuw na Chr. aftekende, over de gren­zen van de canon van het Nieuwe Testament de enige maatstaf wordt voor canoniciteit. De rooms-katholieke geeft dan aan deze consensus een kerkelijk en daarmee voor haar goddelijk fundament, terwijl het voor historisch-kritische bijbelwetenschappers een louter historische con­statering is.

Concreet betekent dit onder andere dat het aanwijzen van samen-hangen tussen nieuwtesta­men­­tische boeken eigenlijk alleen iets zegt over de wijze waarop de christelijke kerk met deze boeken is omgegaan. Dat is het bezwaar dat Kruger aanvoert tegen de cano-nieke benadering van de bekende bijbelwetenschapper Breward Childs.

Childs heeft de tekorten van de histo­risch-kritische benadering van de Schrift aan­ge­voeld, maar die niet principieel over­won­nen. Voor hem is de canon maatgevend maar dan als een van buiten af aan de bijbelse ge­schriften door de kerk opgelegde norm

Echter, de nieuwtestamentische boeken werden reeds vanaf hun ontstaan als gezaghebbend ge­­­­zien. In de nieuwtestamentische geschriften hoorde de christelijke kerk de apostolische bood­­schap. Dat verklaart dat er een tweede benadering is die bij de beant-woording van de vraag naar de canoniciteit van de nieuw-testamentische boeken niet allereerst vraagt naar de kerkelijke aanvaarding maar let op hun oorsprong. Is deze apostolisch?

Meer dan eens wordt dan naar een canon in de canon gezocht. Wie dat doet, kan in zekere zin aansluiten bij Luther. Die sloeg bepaalde nieuwtestamentische boeken minder hoog aan. Dat gold met name de brief van Jacobus. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat dit voor Luther betekende dat hij be­twij­felde of bepaalde boeken wel terecht als apostolisch en canoniek werden gezien.

Onder andere de bekende Amerikaanse gereformeerde theoloog Benjamin B. Warfield was er­­van overtuigd dat wij van alle nieuw-testamentische bijbelboeken kunnen aantonen dat zij óf door een apostel óf door een directe medewerker van één van de apostelen was geschreven. Kru­ger heeft als bezwaar tegen deze benadering dat zij al te zeer een neutraal beroep op de fei­ten suggereert.

Ongetwijfeld is het waar dat lang niet iedere bijbelwetenschapper van de apo­stolische oorsprong van elk nieuwtestamentisch boek overtuigd is. Dat neemt niet weg dat, zoals Kruger ook zelf laat zien, er tal van argumenten zijn aan te voeren. De veelgehoorde be­wering dat de eerste generaties christenen pseudepigrafie aanvaardbaar achten, blijkt on­houd­baar te zijn.

Een boek waarvan men niet kon geloven dat het door een apostel of één van zijn me­de­werkers was geschreven, bleef buiten de canon. Dat de tweede brief van Petrus als ca­noniek werd aan-vaard, is verbonden met het feit dat het auteurschap van de apostel werd erkend. Wie hierin niet kan meegaan, zal feitelijk moeten stellen dat de Vroege Kerk op grond van de criteria die zijzelf hanteerde, ten onrechte bepaalde boeken als canoniek heeft erkend.

Kruger neemt als uitgangspunt voor canoniciteit het goddelijk karakter van de boeken als zo­da­nig. Dat goddelijk karakter blijkt in het bijzonder in de boodschap van deze boeken. De kern van deze boodschap kan worden weergegeven met de zogenaamde geloofsregel waarvan de inhoud overeenkomst met de apostolische geloofsbelijdenis. Kruger spreekt van het zich­zelf bewijzende karakter van de canonieke boeken.

Naar mij dunkt verschilt zijn bena­de­ring fei­telijk heel weinig van de tweede door hem geschetste zienswijze, maar maakt ze wel iets meer duidelijk hoe de boeken van het Nieuwe Testament feitelijk als stem en woord van God werden gehoord. De vier evangeliën en de brieven van Paulus vormden de kern van de boe­ken van het Nieuwe Testament, waarvan de christelijke kerk de canoniciteit onderkende.

In de nieuwtestamentisch geschriften zelf vinden we aanwijzingen dat de boodschap van de apo­stelen, die tenslotte schriftelijk werd vastgelegd in deze boeken, van hetzelfde gewicht is als de inhoud van het Oude Testament. Kruger wijst dan op 2 Petrus 3:2. 
Daar worden de woor­den van de oudtestamentische profeten en het gebod van de Heere Jezus dat door de apos­te­len is ver­­kondigd, op één lijn gesteld. Daarnaast oppert hij dat met de boeken waarover Paulus in 2 Tim. 4:2 schrijft, rollen met oud-testamentische boeken zijn bedoeld, terwijl de door Paulus genoemde perka­men­ten afschriften van de brieven van Paulus zelf zijn die de apostel in de vorm van een codex be­waarde.

Als deze vooronderstelling juist is, heeft Paulus heel concreet de aanzet gegeven tot de ont­wik­keling die leidde tot de onderkenning van het god­delijke karakter van de nieuw­tes­ta­men­tische geschrif-ten. Onbetwistbaar is dat de christelijke kerk al in een vroeg stadium aan de vorm van de codex de voorkeur gaf.

De verklaring daarvoor moet zijn dat men op deze wijze alle boeken waarvan men het goddelijk gezag onderkende, in één band kon bewaren. Dat was met een rol niet het geval. Het feit meerdere codices ook boeken bevatten die niet als ca­no­niek zijn erkend, hoeft hiermee niet in tegenspraak te zijn. Deze boeken plegen namelijk aan het einde van een codex te staan. Dat laat iets van een rangorde zien.

Bij de aanvaarding van de boeken van het Nieuwe Testament zien we vier categorieën van boe­­ken. Allereerst de boeken die alom aanvaard en erkend werden. Daarnaast boeken waar­over ver­schil van mening bestond maar waarvan uiteindelijk alom de canoniciteit is onder­kend. Dan gaat het om de brief aan Hebreeën (die Kruger overigens in dit verband niet uit­druk­­kelijk noemt), Openbaring, 2 en 3 Johannes, Judas, 2 Petrus en Jacobus. Aan andere boe­ken werd grote waarde toegekend.

Men zag het lezen daarvan als nuttig, maar zij werden niet als cano­niek gezien. Dan moeten we denken aan boeken als 1 Clemens, de Didachè, en de Pastor van Hermas. Deze boeken maakten zelf al duidelijk dat zij niet van apostolische oor­sprong waren. Tenslotte waren er de ketterse boeken. Dan gaat om gnos-tische geschriften. Het lezen van deze boeken werd als schadelijk gezien.

Opvallend is dat juist deze boeken in onze tijd vaak veel aandacht krijgen en dat soms als een onderdrukt alternatief voor de canonieke boeken worden gezien. Dat is puur wetenschappelijk al uiterst discutabel. Al de gnostische ge­­schriften stammen uit de tweede eeuw. Dat de Kerk deze boeken niet accepteerde, heeft niet in de laatste plaats te maken met het feit dat zij niet in con­tinuïteit stonden met de boeken van het Oude Testament. 
Terecht wijst Kruger erop dat naast apostolische oorsprong ook overeenstemming met en aanvaarding van het Oude Testa­ment een kenmerk is van een canoniek geschrift. Voordat de canon van het Nieuwe Testament door de kerk onderkend werd, had zij al een canon, namelijk de boeken van het Oude Tes­ta­ment.

De studie van Kruger doet recht aan de verschillende aspecten verbonden met de canoniciteit van de nieuwtestamentische Bijbelboeken. Het is ook een voorbeeld van wetenschap ver­bon­den met geloof. Hier zoekt niet het ongeloof begrip, zoals maar in al te veel studies over de Bijbel het geval is, maar het geloof. Dat is een verblijdende zaak.

Michael J. Kruger, Canon Revisited: Establishing the Origins and Authority of the New Testa­ment Books, Crossway Books, Wheaton, Illinois 2012; ISBN 978-1-43335-0500-3; hb. 362 pp., prijs $30,--.

De ketterij van de orthodoxie

Inleiding

Ik kan mij goed voorstellen dat de lezer zich afvraagt wat de bedoeling is van de titel van deze bijdrage? Orthodoxie staat toch voor rechtzinnigheid of nog beter voor het toebrengen van de rechte lof aan God?! Hoe kan dan over de ketterij van de ortho-doxie worden gesproken?

De achtergrond is een studie van de Duitse nieuwtestamenticus Walter Bauer die in 1934 ver­scheen met de titel Rechtgläubigkiet und Ketzerei im Ältesten Christentum. Walter Bauer is vooral bekend door zijn nog altijd zeer waardevolle woordenboek van het nieuw­tes­ta­men­tische Grieks. In de genoemde studie blijkt echter dat wij Bauer bepaald niet als een vriend en be­­lijder van het klassieke christelijke geloof kunnen zien. Hij stelt ketterse visies aan de or­tho­doxie voorafgingen.

Volgens hem representeert de orthodoxie slechts de zienswijze van de ker­­kelijke hiërarchie; een zienswijze die zij tenslotte aan de gehele kerk wist op te leggen. Daar­in had Rome volgens Bauer een belangrijk aandeel. Vooral de laatste jaren is de be­lang­stel­ling voor deze zienswijze springlevend. Dat is niet te verklaren uit de weten­schap­pe­lijke houdbaarheid ervan. Wat is dan wel het geval?

Argumenten tegen de these van Bauer

Tegen de visie van Bauer zijn zeer zwaarwegende bezwaren aan te voeren. Bronnen buiten het Nieuwe Testament die een afwij-kende versie van het christelijke geloof vertolken, dateren allen uit de tweede eeuw. Heel concreet moet aan gnostische geschriften worden gedacht. Een groot deel van deze geschriften is pas na de publicatie van de studie van Bauer bekend ge­wor­den door de vondst in 1945 van Nag Hammadigeschriften.

Deze vondst heeft aan zijn these een nieuwe impuls gegeven maar die niet bevestigd. Gnostische groeperingen hadden een elitair ka­rakter en zijn te verstaan als een reactie op het reeds bestaande orthodoxe vorm van Chris­telijke geloof. In tegenstelling tot het Nieuwe Testament is er geen positieve waar­dering voor het Oude Testament en wordt de God en Vader van onze Heere Jezus Christus niet als Schep­per beleden.

De gnostische geschriften hebben het afgelegd tegen de geschriften die nu het Nieuwe Tes­tament vormen niet om politieke redenen, maar omdat zij inhoudelijk inferieur waren. Zij konden niet tot een apos­tel of één van zijn medewerkers worden herleid. Historische mede­de­lingen zijn óf afwe­zig óf kennelijk onbetrouw-baar en dat laatste hangt samen met de late ont­staansdatum. Het optreden van Marcion in de tweede eeuw moet als een poging de christelijke kerk van Joodse en oudtestamentische invloeden te zuiveren worden gezien. Zij is een reactie op wat reeds bestaat.

De these van Bauer neemt het Nieuwe Testament zelf als bron niet serieus en kan ook niet ver­­kla­ren waarom al zo spoedig het overgrote deel van de geschriften die de canon van het Nieuwe Testament vormen, in alle delen van de kerk werd aanvaard. Klein-Azië en Grieken­land zijn daarin niet later dan Rome.

In Galaten 2 spreekt Paulus over de pilaren van de gemeente met wie hij samen hetzelfde evangelie verkondigt. Dat zijn dan Petrus, Johannes en Jacobus, de broer van de Heere. Als we Paulus zelf ook tot deze pilaren rekenen, dan kunnen alle boeken van het Nieuwe Testament aan deze vier personen of mensen in hun directe omgeving wor­­den ge­re­lateerd.
Wanneer de kerk van de Romeinse overheid vrijheid van gods-dienst is de gnos­tiek al lang over haar hoogtepunt heen. De kerk heeft nooit de hulp van de overheid nodig gehad deze dwaling te onderdrukken. Overheidsbemoeienissen zijn er als het gaat om de vaststelling van de exacte formuleringen van de Drie-eenheid. Dan is niet de gnostiek het front maar de zienswijze van de Aleandrijnse presbyter Arius die Jezus Christus als het hoog­ste en eerste schepsel zag. Arius ging echter niet uit van andere geschriften dan zijn orthodoxe tegenstanders.

Het getuigenis van het Nieuwe Testament: eenheid in en boven diversiteit

Inhoudelijk vormen de boeken van het Nieuwe Testament een eenheid door de overtuiging dat Jezus Zoon van God en Heere is. Dat betekent dat Hij aan God gelijk is. Het grote wonder is dat Hij Die aan God gelijk is, als mens op aarde verscheen en zo ver-zoening en verlossing tot stand bracht.

Van de oudste vormen van christendom waarvan wij ons buiten de geschriften van het Nieuwe Testament een beeld kunnen vormen, weten we dat alleen de Joods-chris­telijke groepering van de Ebionieten de godheid van Jezus afwees. Zij waren hierin overigens bepaald niet representatief voor het Joodse christen-dom. De Aramese uitroep Maranatha laat zien dat de allereerste christenen Jezus reeds als Heere die gelijk mag worden gesteld met de Hem Die Zich in de braambos aan Mozes openbaarde, hebben belcden.

In het Nieuwe Testament vinden we al krachtige waarschuwingen tegen dwaal­leer. Voor een deel gaat het daarbij om dwaalleer van een protognostisch karakter. Wij weten ook dat in de beginfase van de christelijke kerk er een groot meningsverschil is geweest over de vraag of vol­gelingen van Jezus uit de heidenen aan de gehele mozaïsche wet moesten worden ge­bon­den.

In een vroeg stadium kwamen volgens Handenlingen 15 de pilaren van de gemeente op het zoge­naam­de apostelconvent tot overeenstemming dat dit niet nodig was. Als wij de brief van Paulus aan de Galaten nog vóór het apostelconvent plaatsen (een visie waar­aan ikzelf de voor­keur geef), is aan deze overeen-stemming daarna niet meer wezenlijk getornd.

Uitgaande van het Nieuwe Testament zelf laten de schriftelijke bronnen ons zien dat er reeds vanaf 50 na Chr. sprake is van een normatief christelijk geloof waarbij de eenheid boven de di­­versiteit gaat. Dat laatste wordt ook door de toonaangevende nieuwtesta-menticus James D.G. Dunn onderschreven. Alleen vult Dunn de eenheid te weinig concreet in. Zo meent Dunn dat de belijdenis van de pre-existentie en godheid van Jezus nog niet bij Paulus wordt ge­­vonden.

Wie echter de nieuwtestamentische geschriften leest zoals zij zich aandienen, vindt deze overtuiging daar alom en kan zien dat zij op het onderwijs van Jezus Zelf teruggaat. Ui­ter­aard vinden wij de formuleringen van Chalcedon en Nicea niet in het Nieuwe Testament, maar daarmee is niet aangetoond dat de orthodoxie pas van de vierde eeuw dateert. De vraag is of Nicea en Chalcedon aansluiten bij wat het Nieuwe Testament ons leert en daaraan recht doen. Die vraag mag bevestigend worden beant-woord.

De verklaring voor de bijval met de zienswijze van Bauer

In de Engelssprekende wereld vond de zienswijze van Bauer aanvankelijk nauwelijks ingang. Dat veranderde toen zijn studie in 1971 in het Engels werd vertaald. De Amerikaanse nieuw­testa-menticus Bart Ehrmann heeft haar zeer krachtig gepropageerd.
De grote aandacht en voor deze en de bijval van deze zienswijze is niet verklaren uit het onweerlegbare karakter ervan. Integen-deel, de argu­menten zijn allesbehalve toereikend. Echter, de gedachte achter deze zienswijze dat er niet één maatgevende vorm van christelijk geloof is, sluit naadloos aan bij het post­moderne levensgevoel.

De wetenschappelijke arbeid van Ehrmann illustreert dat weten-schap niet zo vrij is van voor­onderstellingen als wel eens wordt beweerd. Bij Ehrmann leidt zijn voor­­ingenomenheid tot een ver-tekening van de feiten. Hij neemt het Nieuwe Testament zelf niet serieus en evenmin de geschriften van de apostolische vaders uit de periode tussen die van de apostelen en de kerkvaders. In de geschriften van de apostolische vaders worden meerdere ge-schriften uit het Nieuwe Testament geciteerd of wordt erop gezinspeeld. Dat betekent dat men van het ge­zag­heb­bende karakter overtuigd was.

Ehrmanns wetenschappelijke arbeid wordt gestempeld door zijn agenda af te rekenen met het orthodoxe christendom. Bij deze agenda past dat het gnos­tische christendom waarin de heilsfeiten geen rol van betekenis hebben, en waarin Christus als een soort wijsheidsleraar wordt gezien, hoger wordt aangeslagen dan het chris­te­lijke ge­loof waarvan de nieuwtestamentische geschriften getuigen, terwijl aantoonbaar is dat die ouder zijn dan de gnos-tische geschriften.

De canon en de geloofsregel

De visie van Bauer en Ehrmann dat de ketterij aan de orthodoxie voorafgaat, is verbonden met de stelling dat de canon een creatie is van de vierde eeuw. Opnieuw geldt dat het Nieuwe Testament zelf en het getuigenis van de apostolische vaders niet serieus wordt genomen. In ons vaderland heeft Herman Ridderbos er in zijn studie Heilsgeschiedenis en Heilige Schrift op gewezen dat de vor­ming van de nieuwtestamentische canon samenhangt met de afsluiting van de heils­ge­schie­denis in de dood, opstanding en hemelvaart van Christus.

De apostolische kerk heeft niet alleen deze gebeurtenissen overgeleverd maar ook gezaghebbend geïnter­pre­teerd. Daarin heb­ben de apostelen eenzelfde functie als de oudtestamentische profeten. Dit ver­band tussen profeten en apostelen wordt in het Nieuwe Testament zelf gelegd. Dat ver­klaart dat het apostolisch ge­tui­genis eenzelfde status kreeg als het Oude Testament.

Reeds in 2 Petrus wordt duidelijk dat de brieven van Paulus een afgeronde verzameling vor­men die de status hebben van Heilige Schrift. Ook wie 2 Petrus aan de apostel ontzegt (een visie waartegen overigens gegronde argu­menten zijn aan te voeren) moet erkennen dat het hier­bij om een zeer oud getuigenis gaat. De combinatie van een tekst uit Oude Testament en een woord van Jezus naar het evangelie van Lukas in 1 Tim. 5:18 voor-onderstelt dat dit evan­ge­lie als een heilig boek werd gezien dat in principe eenzelfde gezag had als Mozes en de pro­feten.

Met beroep op een getuigenis van de oudchristelijke schrijver Papias is wel beweerd dat heel lang de mondelinge prediking voorrang had boven de schriftelijk vastgelegde woorden. Dat is echter een onjuiste interpretatie van wat Papias stelt. Papias bedoelt te zeggen dat aan de in­for­­matie van ooggetuigen over gebeurtenissen grotere waarde moet worden toegekend dan aan schriftelijke getuigenissen.

Dat laat ook zien waarom als vanzelf bij het verdwijnen van de ooggetuigen en vervolgens de generatie die de ooggetuigen had gekend, de grenzen van de canon zichtbaar beginnen te worden. Over twintig van de zeven­entwintig boeken van het Nieuwe Testament is nooit discussie geweest. En bij de zeven boeken waarvoor die wel het geval is, geldt dat men niet in alle delen van de kerk van de cano­niciteit van die boeken over­tuigd was.
In de vierde eeuw bereikt de kerk volledige eenstemmigheid over de omvang van de canon. Dat is iets anders dan dat de canon toen pas werd vastgesteld. De kerk van Rome heeft geen bijzonder aandeel gehad in de constatering van de uiteindelijke grenzen van de canon.

Het feit dat buiten de boeken van het Nieuwe Testament ook andere boeken in de samen­kom­sten van de kerk werden voor-gelezen (zoals bijvoorbeeld De Herder van Hermas) wil nog niet zeggen dat men dit boek als een canoniek boek zag. Op zich betekent het feit dat het mocht worden voorgelezen niet meer dan dat het stich­telijke karakter werd erkend. Men be­sefte heel goed dat het hierbij om een geschrift ging dat geen apostolisch karakter had.

Bij de erkenning van de grenzen van de canon had de onder-kenning van het apostolische ka­rak­ter zowel betrekking op de auteur (een apostel of iemand uit zijn directe omgeving) als op de inhoud. Deze inhoud is al heel vroeg in een geloofsregel weer-gegeven.
Zakelijk stemt deze overeen met de Apostolische Geloofs-belijdenis zoals wij die kennen. Het geloof dat de le­ven­de God de Drie-enige God is vloeit rechtstreeks voort uit het getuigenis van het Nieuwe Testament en vormt de kern van de ware lofprijzing van God.

Andreas J. Köstenberger en Michael J. Kruger met een woord vooraf van I. Howard Marshall, The Heresy of Orthodoxy: How Contemporary Culture’s Fascination with Diversity Has Reshaped Our Understanding of Early Christianity, Crossway Books, Wheaton, Illinois 2010; ISBN 978-1-4335-0143-2; pb 250 pp.; prijs $9,99.
Dit boek geschreven door een Southern Baptist en een presby-teriaans theoloog, vormt een krach­tige en beargumenteerde weerlegging van de visie dat de ketterij aan de rechtzinnigheid voor­afging. Er wordt aangetoond dat de verbreiding en bijval van deze visie niet op de weten­schappelijke kracht ervan berust maar op de aansluiting bij het postmoderne levens­klimaat.

Andreas J. Kösten­berger, L. Scott Kellum en Charles L. Quarles The Cradle, the Cross and the Crown: An Introduction to the New Testament, Broadman & Holman Aca­de­mic, Nashville, Tennessee 2009, ISBN 978-0-8054-4365-3; hb. 954 pp.; prijs $59,99.
Deze inleiding is geschreven door twee hoogleraren verbonden aan Southeastern Baptist Theo­logical Seminary, Wake Forest, North Carolina, één van de zes theologische hoge­scho­len die onder supervisie staat van de Southern Baptist Convention, en een hoogleraar van Louisiana College, Pineville, Lousiana. In deze inleiding wordt onderstreept dat zowel Johan­nes als de sy­noptici zowel historici als theologen zijn.

Bij Johannes springt het theo­lo­gisch ele­ment bij­zon­der in het oog. Echter, Johannes is ook het meest gedetailleerd in het ver­mel­den van chro­no­­logische en geografische gegevens. De auteurs gaan uit van een vroege da­te­ring van de brief aan de Galaten. Deze vroege datering maakt het gemakkelijker het por­tret van Paulus dat vanuit zijn brieven naar ons toekomt en het portret dat Lukas van hem geeft in Han­delingen met elkaar te combineren.

De boodschap van Paulus is niet alleen ge­stem­peld voor zijn door het onderwijs van Jezus op aarde, maar voor ook door de ver-schijning van Christus aan hem op weg naar Damascus in goddelijke en hemelse glorie. Dat betekent niet dat de boodschap van Paulus geen continuïteit kent met het onderwijs van Jezus op aarde. Even­als bij de andere apos­telen het geval is, geldt voor Paulus in het bijzonder dat de ten hemel gevaren Christus hem door Zijn Geest verder onderwijs heeft gegeven over de bete­ke­nis van Zijn persoon en werk.

Wat alle geschriften van het Nieuwe Testament met elkaar ver­­bindt, is de boodschap van de ene God, van Jezus als Zoon van God en Heere en van het evan­gelie van Zijn kruis en op­standing. Al met al gaat het hier om een goed leesbare inleiding die recht doet aan het zelfgetuigenis van de nieuwtestamentische geschrif-ten.